Details
Name
Villa 'Omnia Vanitas', Wildervank
Number of images: 29
IntroductionNu met interieurfoto's, het eerste object op Wendingen uit de voormalige gemeente Wildervank!
AddressNijverheidskade 76
Postal code(s)9648 JJ
PlaceWildervank
CountryNederland
Creator Jan Kruijer (Architect)
P. van der Meulen (Architect)
P. van der Meulen (Architect)
Production date1937
Current conditionDeels of volledig gerestaureerd
Current ownerParticuliere eigenaar
Original usageVilla of geschakelde villawoning
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number515430
BackgroundEr staat maar één Amsterdamse School-monument op de Rijkslijst van de voormalige gemeente Wildervank en dat is de villa van Wortmann. Opdrachtgever van deze woning voor een groot gezin, met aangrenzende kantoorruimten en bovenliggende dienstwoning, was R.J. Wortmann. De opdrachtgever was in 1918 op deze plek een handel in bouwmaterialen, een schelpkalkbranderij en een cementdakpannenfabriek begonnen. De villa staat daarom ook wel bekend als de 'villa van Wortmann'. Het monumentenregister hanteert de bijnaam 'Omnia Vanitas' (alles is ijdelheid), naar het opschrift op de gevel. Deze letters zijn echter niet oorspronkelijk maar recent.
In zijn artikel "De Amsterdamse School in Wildervank" schrijft Karel Geijzendorffer: "Tot in de tachtiger jaren werd het pand door het bedrijf gebruikt. Ik heb nog in het directiekantoor gezeten om te onderhandelen over de verplaatsing van de bedrijfsactiviteiten naar het industrieterrein, waar het nog steeds floreert. Na de bedrijfsverplaatsing zijn de eigendommen hier in een geheel verkocht aan Peter Gardien, de in 2013 veel te jong overleden aannemer/ontwikkelaar die in Veendam al een aantal bijzondere projecten uit het veen had getrokken en even voortvarend met het gekochte pand aan de slag ging. Gelukkig zet zijn vrouw met veel betrokkenheid zijn werk voort."
In het kader van de nagedachtenis aan Joodse bewoners zijn door de Stichting Herdenkingsstenen Veendam-Wildervank herdenkingsstenen aangebracht bij de toerit naar het pand voor Abraham van Delft, Frouke van Delft-van Emden en Joël van Delft. Zij werden in 1943 in Sobibor vermoord.
Het pand is rijksmonument als voorbeeld van een directeurswoning met ingebouwd kantoor en dienstwoning uit 1937 in de provincie Groningen in een verstrakte Amsterdamse School-stijl; vanwege de opvallende monumentale vormgeving en sobere detaillering; vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; vanwege de bijzondere interieuronderdelen; vanwege de monumentale ligging aan het water en tenslotte als opvallend voorbeeld van het oeuvre van architect J. Kruijer.
In zijn artikel "De Amsterdamse School in Wildervank" schrijft Karel Geijzendorffer: "Tot in de tachtiger jaren werd het pand door het bedrijf gebruikt. Ik heb nog in het directiekantoor gezeten om te onderhandelen over de verplaatsing van de bedrijfsactiviteiten naar het industrieterrein, waar het nog steeds floreert. Na de bedrijfsverplaatsing zijn de eigendommen hier in een geheel verkocht aan Peter Gardien, de in 2013 veel te jong overleden aannemer/ontwikkelaar die in Veendam al een aantal bijzondere projecten uit het veen had getrokken en even voortvarend met het gekochte pand aan de slag ging. Gelukkig zet zijn vrouw met veel betrokkenheid zijn werk voort."
In het kader van de nagedachtenis aan Joodse bewoners zijn door de Stichting Herdenkingsstenen Veendam-Wildervank herdenkingsstenen aangebracht bij de toerit naar het pand voor Abraham van Delft, Frouke van Delft-van Emden en Joël van Delft. Zij werden in 1943 in Sobibor vermoord.
Het pand is rijksmonument als voorbeeld van een directeurswoning met ingebouwd kantoor en dienstwoning uit 1937 in de provincie Groningen in een verstrakte Amsterdamse School-stijl; vanwege de opvallende monumentale vormgeving en sobere detaillering; vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid van zowel exterieur als delen van het interieur; vanwege de bijzondere interieuronderdelen; vanwege de monumentale ligging aan het water en tenslotte als opvallend voorbeeld van het oeuvre van architect J. Kruijer.
DescriptionDe directeurswoning staat volgens de 19e-eeuwse traditie als trotse villa direct voor de fabriek. De ligging is monumentaal, op een zeer ruim perceel aan het Oosterdiep. In de tuin aan de voorzijde staan twee beuken. Kenmerkend voor het werk van Kruijer zijn de bijna verticale pannendaken. Deze zijn onder meer ook te zien bij zijn ontwerp voor de S.W. Schortinghuisstraat 5 in Winschoten en H. Hindersstraat 79 te Oude Pekela.
De deels één, deels twee of drie verdiepingen hoge, deels onderkelderde directeurswoning op nagenoeg rechthoekige plattegrond is opgetrokken in gele baksteen op een trasraam van gesinterde baksteen en wordt gedeeltelijk gedekt door een plat dak en gedeeltelijk door een samengestelde kap waarop groen geglazuurde romaanse pannen; hoge gemetselde schoorsteen; houten goot; fries van gele baksteen; houten dakkapellen onder plat overkragend dak, aan de voorzijde twee met driedelig venster, aan de achterzijde één met zevendelig venster waarvan één is dichtgezet.
De gevels worden geleed door staande en liggende vensters onder een betonlatei met zwarte geprofileerde dorpelstenen. In het centrale risalerende rechthoekige volume van de voorgevel (westzijde) bevindt zich een halfronde erker waarin vijf staande vensters onder één betonlatei. Boven de erker een balkon met halfronde gemetselde borstwering onder een halfronde betonnen luifel; twee vernieuwde balkondeuren waarin glas met aan weerszijden een staand venster. Boven het balkon een samengesteld vierdelig venster waarboven de naam `Omnia Vanitas'. Aan de linkerzijde van dit volume een gemetselde bloembak; aan de rechterzijde een niet-originele bloembak. In de rechtergevel van het rechthoekige volume drie liggende vensters; in het vooruitspringende geveldeel een langwerpig vierdelige venster met gemetselde stijlen waarin gekleurd glas-in-lood. In het linker geveldeel van de voorgevel een liggend tweedelig venster. Op de hoek van het risalerende rechthoekige volume en het terugspringende rechter geveldeel een hoge gemetselde schoorsteen die is doorgetrokken in de gevelwand. In het rechter geveldeel twee staande vensters onder één betonlatei waarboven een staand venster waaronder een bloembak en een driedelig venster.
De entree van de woning in uitgebouwd portiek is voor het rechter geveldeel geplaatst en bestaat uit een plat volume onder overkragend plat dak. De entree bestaat uit een geprofileerde houten deur waarin een zesdelig venster met gekleurd glas in lood en zijlichten waarin gekleurd glas in lood; twee treden hoge gemetselde stoep met aan de rechterzijde een gemetselde bloembak; aan de rechterzijde een klein liggend venster. Naast de entree van de woning bevindt zich de entree ten behoeve van het huishoudelijk personeel en leveranciers in uitgebouwd portiek onder een plat overkragend dak.
De deels één, deels twee of drie verdiepingen hoge, deels onderkelderde directeurswoning op nagenoeg rechthoekige plattegrond is opgetrokken in gele baksteen op een trasraam van gesinterde baksteen en wordt gedeeltelijk gedekt door een plat dak en gedeeltelijk door een samengestelde kap waarop groen geglazuurde romaanse pannen; hoge gemetselde schoorsteen; houten goot; fries van gele baksteen; houten dakkapellen onder plat overkragend dak, aan de voorzijde twee met driedelig venster, aan de achterzijde één met zevendelig venster waarvan één is dichtgezet.
De gevels worden geleed door staande en liggende vensters onder een betonlatei met zwarte geprofileerde dorpelstenen. In het centrale risalerende rechthoekige volume van de voorgevel (westzijde) bevindt zich een halfronde erker waarin vijf staande vensters onder één betonlatei. Boven de erker een balkon met halfronde gemetselde borstwering onder een halfronde betonnen luifel; twee vernieuwde balkondeuren waarin glas met aan weerszijden een staand venster. Boven het balkon een samengesteld vierdelig venster waarboven de naam `Omnia Vanitas'. Aan de linkerzijde van dit volume een gemetselde bloembak; aan de rechterzijde een niet-originele bloembak. In de rechtergevel van het rechthoekige volume drie liggende vensters; in het vooruitspringende geveldeel een langwerpig vierdelige venster met gemetselde stijlen waarin gekleurd glas-in-lood. In het linker geveldeel van de voorgevel een liggend tweedelig venster. Op de hoek van het risalerende rechthoekige volume en het terugspringende rechter geveldeel een hoge gemetselde schoorsteen die is doorgetrokken in de gevelwand. In het rechter geveldeel twee staande vensters onder één betonlatei waarboven een staand venster waaronder een bloembak en een driedelig venster.
De entree van de woning in uitgebouwd portiek is voor het rechter geveldeel geplaatst en bestaat uit een plat volume onder overkragend plat dak. De entree bestaat uit een geprofileerde houten deur waarin een zesdelig venster met gekleurd glas in lood en zijlichten waarin gekleurd glas in lood; twee treden hoge gemetselde stoep met aan de rechterzijde een gemetselde bloembak; aan de rechterzijde een klein liggend venster. Naast de entree van de woning bevindt zich de entree ten behoeve van het huishoudelijk personeel en leveranciers in uitgebouwd portiek onder een plat overkragend dak.
InteriorIn het interieur zijn onder meer van belang: de boardplafonds met geometrische motieven, de gladde houten deuren met omlijsting. In de directeurswoning in de hal de oranje geverfde lambrizering van asbest, de geel/zwarte tegelvloer, het houten bankje rechts van de trap, de gladde houten tochtdeur waarin glas in lood met zijlicht waarin glas-in-lood, de houten bordestrap met aan de linkerzijde de lambrizering van asbest die trapsgewijs oploopt en aan de rechterzijde de dichte houten leuning die trapsgewijs oploopt, in de woonkamer de houten suitedeur waarin glas in lood, in de keuken de houten kastenwand en de granito vloer, in de gang voor de leveranciers de grijs/wit/zwarte tegelvloer, op de eerste verdieping de houten bordestrap. In het kantoorgedeelte in de hal de houten tochtdeur waarin glas in lood met zijlicht waarin glas in lood, de bruin/geel/zwarte tegelvloer, de lambrizering van asbest met geschilderd marmermotief, in de gang de grijze tegelvloer, in het kantoor de parketvloer, de paneellambrizering, de gemetselde schouw en de houten kastenwand.
Het huis werd voorzien van centrale verwarming, (uiteraard) gestookt op turf. Geijzendorffer noemt specifiek ook nog de "reusachtige cirkelronde plaatradiatoren aan de binnenkant van de erkers. Hoe hebben ze die ooit kunnen vervoeren?"
Foto's van het interieur zijn te vinden in meerdere publicaties, met name in het artikel van Geijzendorffer en in het boek Leven en werk van architect Jan Kruijer van Marianne Krijswijk e.a.
Het huis werd voorzien van centrale verwarming, (uiteraard) gestookt op turf. Geijzendorffer noemt specifiek ook nog de "reusachtige cirkelronde plaatradiatoren aan de binnenkant van de erkers. Hoe hebben ze die ooit kunnen vervoeren?"
Foto's van het interieur zijn te vinden in meerdere publicaties, met name in het artikel van Geijzendorffer en in het boek Leven en werk van architect Jan Kruijer van Marianne Krijswijk e.a.
Recent developmentsHet kantoor is verbouwd tot twee appartementen en is aan de achterzijde in 1941 verlengd met een platte aanbouw. De gevels van de platte aanbouw liepen oorspronkelijk ongeveer 80 cm boven het dak door. De inmiddels overleden eigenaar Peter Gardien en zijn vrouw hebben het pand enkele jaren geleden opgeknapt en gerestaureerd.
Sources
Karel Geijzendorffer. 'De Amsterdamse School in Wildervank'. In: Veenkoloniale almanak nr 26. (Veendam, Veenkoloniaal Museum, 2014).
Marianne Kruijswijk, Jikke van der Spek en Evert Venhuizen, Beleefd aanbevelend. Leven en werk van architect Jan Kruijer (1889-1965) (In Boekvorm Uitgevers BV, 2012).
Marianne Kruijswijk, Wieke Horneman, Van glas in lood en bakstenen; kijken naar Amsterdamse School in Oost-Groningen (Bedum, 2009).
Norma van der Horst, Pronkjuwelen van baksteen. Amsterdamse School in Groningen (Boekwerk & Partners, 2017).
Submitted by Gert-Jan Lobbes
Professional or personal relationHoewel in Veendam veel meer Amsterdamse School-gebouwen te vinden zijn, zijn er in het naburige Wildervank ook meerdere panden erg de moeite waard. Er stonden nog geen panden uit Wildervank op Wendingen en deze villa leek mij daarom de meest geschikte kandidaat om als eerste te worden getoond. Met dank aan Karel Geijzendorffer voor het beschikbaar stellen van interieurfoto's.
Related objects