Details
Naam
Hoek Frederiksplein/Weteringschans, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 13
IntroductieHier is een interessant object, hidden in plain sight. Een pui van een voormalig Rabobank-filiaal met zowel Amsterdamse School- als art deco-trekjes op de hoek van het drukke kruispunt van het Frederiksplein en de Weteringschans. Wie was hier verantwoordelijk voor? Een zoektocht langs niet-openbare dossiers, archieven, talentenjachten en behangzaken.
AdresFrederiksplein 52
Postcode(s)1017 XN
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Anton Hamaker (Architect)
Datum1927
Huidige staatGerealiseerd
OpdrachtgeverE.D. Kalker
Oorspronkelijke functieWinkel(s)
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
Monumentnummer205014
AchtergrondHet originele in Neorenaissance-stijl uitgevoerd pand uit 1869 is van de hand van architect G.B. Salm. Het is gebouwd in opdracht van D.J.C. van Lennep en sinds 2005 een gemeentelijk monument (#205014). Een online zoektocht levert geen informatie op wie de nieuwere pui heeft ontwerpen. Een verzoek om het bouwdossier te mogen inzien leidt tot niets; het dossier is – begrijpelijk, want nog een bankfiliaal – niet openbaar. Navraag bij zowel de Rabobank en de makelaar liepen op niets uit.
Oude foto’s in de beeldbank van het Gemeentearchief van Amsterdam weten enig licht op de geschiedenis van het pand te schijnen. Enkele niet-gedateerde exemplaren laten zien dat in de smalle bovenramen vroeger glas in lood zat. De meeste foto’s zijn in ieder geval van na 1936, omdat het ernaast gelegen pand van de tabaksfirma Turmac op het Frederiksplein, dat in '36 verbouwd is, hierop zichtbaar is. Opvallend is dat bij een van fotobijschriften vermeldt staat dat de “onderpui uit 1907 van architect F. Kuipers” is. Stilistisch lijkt dit – zowel qua datering als architect – niet heel waarschijnlijk.
Op een foto uit 1891 van Jacob Olie, waar op de achtergrond het Paleis voor Volksvlijt imposant staat te zijn, is duidelijk te zien dat op dat moment tussen Weteringschans 275 en 273 nog geen bebouwing was, maar dat er een hek stond. Olie fotografeerde de omgeving later weer, tijdens een staking in 1903. Hierop zien we dat er een inmiddels een kleine uitbouw met daarop een erker en balkon is gebouwd.
Interessant is dat op een van de (ongedateerde) foto’s een aanplakbiljet met daarop de tekst ‘Cabaret der Onbekenden’ is te zien; de benaming die vroeger aan talentenjachten werd gegeven. Het blijkt hier te gaan om Café van Klaveren (kranten spreken van ‘Gebouw van Klaveren’), dat op 8 mei 1928 z’n deuren opende. In 1936/1937 leidde zanger Henri Wallig hier elke avond om half negen (en zondagmiddag om drie uur) de talentenjacht, waar onder andere de zangeres Maria Zamora optrad en het populaire joodse artiestenduo Johnny & Jones ontdekt werd. (Overigens zat er aan de Middenweg 88-90 in de jaren 30 ook een Café van Klaveren, waar Max Euwe nog een van zijn partijen voor het wereldkampioenschap speelde. Toevallig genoeg zat hier later ook een Rabobank-filiaal!)
In ieder geval vanaf de jaren 60 zit de winkel ‘n.v. Behang’ in het pand, later de B.V. Behang geheten, dat weer later onderdeel is van Deco Home. Te zien is dat de pui in de loop der jaren enkele verschillende kleurstellingen ondergaat. Ergens in de jaren 90 is hier een filiaal van de Rabobank gekomen dat vanaf 2013, tegelijk met de helft van de Rabo-filialen, gesloten werd.
Niet veel later stuurde de afdeling Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam mij de volgende gegevens: “Volgens onze informatie is de pui een ontwerp van architect Anton Hamaker en dateert deze van 1927. Hamakers opdrachtgever was de eigenaar van het pand, E.D. Kalker. De plaatsing van de pui geschiedde in het kader van een verbouwing van autoshowroom met kantoren tot café-restaurant.”
Hamaker was een meubelontwerper, architect en ontwerper, die veel winkels en horecagelegenheden op z'n naam heeft staan. E.D. Kalker was van de firma N.V. ENCI, de Eerste Nederlandse Cement Industrie uit Maastricht. Blijkens krantenadvertenties heeft de ENCI in vanaf oktober 1928 een kantoor op Frederiksplein 54.
Nog een keer zoeker in de database van Het Nieuwe Instituut levert zowaar een bouwtekening van de hand van Anton Hamaker op, en wel in het archief van ’t Woonhuys. Vreemd is wel dat hierop wordt gesproken over Frederiksplein 52 i.p.v. 54. Ook geeft de bouwtekening – die slechts één plattegrond behelst – helaas geen details met betrekking tot de gevel en ook wordt niet duidelijk waar de kantoorruimte voor de firma ENCI bedoeld was.
Oude foto’s in de beeldbank van het Gemeentearchief van Amsterdam weten enig licht op de geschiedenis van het pand te schijnen. Enkele niet-gedateerde exemplaren laten zien dat in de smalle bovenramen vroeger glas in lood zat. De meeste foto’s zijn in ieder geval van na 1936, omdat het ernaast gelegen pand van de tabaksfirma Turmac op het Frederiksplein, dat in '36 verbouwd is, hierop zichtbaar is. Opvallend is dat bij een van fotobijschriften vermeldt staat dat de “onderpui uit 1907 van architect F. Kuipers” is. Stilistisch lijkt dit – zowel qua datering als architect – niet heel waarschijnlijk.
Op een foto uit 1891 van Jacob Olie, waar op de achtergrond het Paleis voor Volksvlijt imposant staat te zijn, is duidelijk te zien dat op dat moment tussen Weteringschans 275 en 273 nog geen bebouwing was, maar dat er een hek stond. Olie fotografeerde de omgeving later weer, tijdens een staking in 1903. Hierop zien we dat er een inmiddels een kleine uitbouw met daarop een erker en balkon is gebouwd.
Interessant is dat op een van de (ongedateerde) foto’s een aanplakbiljet met daarop de tekst ‘Cabaret der Onbekenden’ is te zien; de benaming die vroeger aan talentenjachten werd gegeven. Het blijkt hier te gaan om Café van Klaveren (kranten spreken van ‘Gebouw van Klaveren’), dat op 8 mei 1928 z’n deuren opende. In 1936/1937 leidde zanger Henri Wallig hier elke avond om half negen (en zondagmiddag om drie uur) de talentenjacht, waar onder andere de zangeres Maria Zamora optrad en het populaire joodse artiestenduo Johnny & Jones ontdekt werd. (Overigens zat er aan de Middenweg 88-90 in de jaren 30 ook een Café van Klaveren, waar Max Euwe nog een van zijn partijen voor het wereldkampioenschap speelde. Toevallig genoeg zat hier later ook een Rabobank-filiaal!)
In ieder geval vanaf de jaren 60 zit de winkel ‘n.v. Behang’ in het pand, later de B.V. Behang geheten, dat weer later onderdeel is van Deco Home. Te zien is dat de pui in de loop der jaren enkele verschillende kleurstellingen ondergaat. Ergens in de jaren 90 is hier een filiaal van de Rabobank gekomen dat vanaf 2013, tegelijk met de helft van de Rabo-filialen, gesloten werd.
Niet veel later stuurde de afdeling Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam mij de volgende gegevens: “Volgens onze informatie is de pui een ontwerp van architect Anton Hamaker en dateert deze van 1927. Hamakers opdrachtgever was de eigenaar van het pand, E.D. Kalker. De plaatsing van de pui geschiedde in het kader van een verbouwing van autoshowroom met kantoren tot café-restaurant.”
Hamaker was een meubelontwerper, architect en ontwerper, die veel winkels en horecagelegenheden op z'n naam heeft staan. E.D. Kalker was van de firma N.V. ENCI, de Eerste Nederlandse Cement Industrie uit Maastricht. Blijkens krantenadvertenties heeft de ENCI in vanaf oktober 1928 een kantoor op Frederiksplein 54.
Nog een keer zoeker in de database van Het Nieuwe Instituut levert zowaar een bouwtekening van de hand van Anton Hamaker op, en wel in het archief van ’t Woonhuys. Vreemd is wel dat hierop wordt gesproken over Frederiksplein 52 i.p.v. 54. Ook geeft de bouwtekening – die slechts één plattegrond behelst – helaas geen details met betrekking tot de gevel en ook wordt niet duidelijk waar de kantoorruimte voor de firma ENCI bedoeld was.
BeschrijvingHet opvallendst aan de gevel zijn de geornamenteerde pilasters, die zo te zien (en voelen!) van hout zijn en met hun wat hoekige vormen richting art deco gaan. Daarnaast zijn de smalle bovenramen typerend, die vroeger dus voorzien waren van glas in lood. De ramen lopen door in de uitbouwtje waarin een portiek zit. Deze uitbouw heeft getand metselwerk en decoratieve vlaggenmasten aan weerszijden.
Recente ontwikkelingenHet pand huisvest nu een vesting van The School of Life.
Links
Ingezonden door Marcel Westhoff
Professionele of persoonlijke bandZooo vaak langs gekomen en niet echt geregistreerd, maar dan (veroorzaakt door de verslaving die Amsterdamse School spotten heet) valt opeens het muntje.
Gerelateerde objecten