Details
Naam
Aeneas Mackayschool, Amsterdam
.jpg&width=650&height=650&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 33
IntroductieCornelis Kruyswijk, meester van de plastiek.
AdresTitiaanstraat 24 24
Postcode(s)1077 RH
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Cornelis Kruyswijk (Architect)
Kees Kuiler (Kunstenaar)
Theo van Reijn (Kunstenaar)
Kees Kuiler (Kunstenaar)
Theo van Reijn (Kunstenaar)
Datum1928
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
Oorspronkelijke functieLagere School
Huidige functieGebouw voor kinderopvang
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
AchtergrondKruyswijk was belijdend lidmaat van de Nederlands Hervormde Gemeente in Amsterdam. Hij maakte deel uit van de Commissie tot bestuur der scholen der Nederlands Hervormde Gemeente. Deze organisatie nam het initiatief tot de stichting van een groot aantal scholen in Amsterdam, vooral na de totstandkoming van de Lager-Onderwijswet van 1920.
In nog geen tien jaar bouwde Kruyswijk in haar opdracht alleen al in Amsterdam twaalf scholen voor christelijk lager onderwijs. Als eerbetoon aan de minister die medefinanciering van het bijzonder onderwijs door de overheid mogelijk maakte, kreeg Andreas Mackay (1839-1909) in diverse plaatsen een school naar zich vernoemd. De school is tot 1984 in gebruik gebleven, toen werd ze opgeheven wegens een gebrek aan leerlingen.
In nog geen tien jaar bouwde Kruyswijk in haar opdracht alleen al in Amsterdam twaalf scholen voor christelijk lager onderwijs. Als eerbetoon aan de minister die medefinanciering van het bijzonder onderwijs door de overheid mogelijk maakte, kreeg Andreas Mackay (1839-1909) in diverse plaatsen een school naar zich vernoemd. De school is tot 1984 in gebruik gebleven, toen werd ze opgeheven wegens een gebrek aan leerlingen.
BeschrijvingDe Titiaanstraat is een vrij voorname straat in Amsterdam-Zuid met mooi vormgegeven verstrakte Amsterdamse School-blokken van onder meer Warners, Van der Meij en Rutgers. Dat er een school in deze straat is gevestigd is pas zichtbaar als je er vlakbij staat. Het is dan ook een vrij sober bakstenen gebouw met nauwelijks accenten.
Het gebouw heeft zeven klassen en een gymlokaal. De lokalen liggen op het zuiden, aan de straatzijde en zijn daarom goed zichtbaar. Het is de laatste school waarbij Kruyswijk een plat dak heeft toegepast. De gevel is asymmetrisch van opbouw, hetgeen wordt geaccentueerd door een verspringing van de rooilijn. Links is de gevel gelijk aan de naastgelegen huizen, een langgerekt blok met opvallende dakraampjes en hijsbalken van Van der Meij. We zien in dit deel op de begane grond - waar vroeger de gymzaal was - vier grote halfronde ramen met daarvoor een doorlopende granieten balustrade waarop abstracte smeedijzeren ornamenten. Het graniet keert in banen terug naast de ramen.
De entree met daarboven de kamer (en balkon!) van de hoofdmeester steekt uit. Het deel daar rechts van volgt de rooilijn van de entree en sluit rechts aan op een blok van Rutgers. Opvallende elementen in de gevel zijn de uitkragende schoorsteen rechts, de fraai vormgegeven naam van de school in smeedijzer, evenals beeldhouwwerk van Theo van Reijn links van de ingang. Het beeldhouwwerk is vrij sterk verweerd maar we herkennen een jongensfiguur met opvliegende vogels, een ree en wolken. Tenslotte is ook de dubbele voordeur prachtig vormgegeven met abstracte smeedijzeren versieringen.
Het gebouw heeft zeven klassen en een gymlokaal. De lokalen liggen op het zuiden, aan de straatzijde en zijn daarom goed zichtbaar. Het is de laatste school waarbij Kruyswijk een plat dak heeft toegepast. De gevel is asymmetrisch van opbouw, hetgeen wordt geaccentueerd door een verspringing van de rooilijn. Links is de gevel gelijk aan de naastgelegen huizen, een langgerekt blok met opvallende dakraampjes en hijsbalken van Van der Meij. We zien in dit deel op de begane grond - waar vroeger de gymzaal was - vier grote halfronde ramen met daarvoor een doorlopende granieten balustrade waarop abstracte smeedijzeren ornamenten. Het graniet keert in banen terug naast de ramen.
De entree met daarboven de kamer (en balkon!) van de hoofdmeester steekt uit. Het deel daar rechts van volgt de rooilijn van de entree en sluit rechts aan op een blok van Rutgers. Opvallende elementen in de gevel zijn de uitkragende schoorsteen rechts, de fraai vormgegeven naam van de school in smeedijzer, evenals beeldhouwwerk van Theo van Reijn links van de ingang. Het beeldhouwwerk is vrij sterk verweerd maar we herkennen een jongensfiguur met opvliegende vogels, een ree en wolken. Tenslotte is ook de dubbele voordeur prachtig vormgegeven met abstracte smeedijzeren versieringen.
InterieurBij het betreden van de school zien we in het fraai betegelde portaal (tegels deels vernieuwd) rechts in zwart natuursteen een citaat uit psalm 32:8 "Mijn oog zal op u zijn". Vervolgens staan we in de hal. Het is onmogelijk niet onder de indruk te raken van het glas in lood van het trappenhuis dat ons met veel rood en blauw tegemoet schijnt, in combinatie met dertiger jaren (Giso of Gispen) lampen en zwarte hoogglans tegeltjes als een fries langs de trap, zigzaggend omhoog.
Kruyswijk werkte in de Zwijgerkerk, de Elthetokerk en de Bugenhagenschool samen met Kees Kuiler (1890-1966), die voor die gebouwen het glas in lood ontwierp. Het zou kunnen dat Kuiler ook dit glas in lood heeft ontworpen, maar het heeft een net wat andere stijl zodat ik er niet zeker van ben. Het Gemeentelijk Monumenten Project noemt ook Kuiler als mogelijkheid. Mij doet het denken aan het glas in lood in de Politiepost in Utrecht van architect Planjer, hoewel dat meer figuratief is. Wat stelt het glas in lood voor? Dat is niet zo makkelijk. Een poging. Ik zie links een geabstraheerde plant of boom en rechts boven drie geabstraheerde hoofden gebogen over schooltafels. Andere interpretaties zijn welkom. Tenslotte mogen ook de vloertegels in het trappenhuis en de groen betegelde schouw met zwarte accenten in de voormalige hoofdmeesterkamer op de eerste verdieping niet onvermeld blijven.
Kruyswijk werkte in de Zwijgerkerk, de Elthetokerk en de Bugenhagenschool samen met Kees Kuiler (1890-1966), die voor die gebouwen het glas in lood ontwierp. Het zou kunnen dat Kuiler ook dit glas in lood heeft ontworpen, maar het heeft een net wat andere stijl zodat ik er niet zeker van ben. Het Gemeentelijk Monumenten Project noemt ook Kuiler als mogelijkheid. Mij doet het denken aan het glas in lood in de Politiepost in Utrecht van architect Planjer, hoewel dat meer figuratief is. Wat stelt het glas in lood voor? Dat is niet zo makkelijk. Een poging. Ik zie links een geabstraheerde plant of boom en rechts boven drie geabstraheerde hoofden gebogen over schooltafels. Andere interpretaties zijn welkom. Tenslotte mogen ook de vloertegels in het trappenhuis en de groen betegelde schouw met zwarte accenten in de voormalige hoofdmeesterkamer op de eerste verdieping niet onvermeld blijven.
Recente ontwikkelingenDe school is verbouwd tot een naschoolse en buitenschoolse opvang.
Bronnen
Beekum, Radboud van. Cornelis Kruyswijk 1884-1935; Amsterdamse School architect. Bussum, 2006
Gemeentelijk Monumentenproject 2008-2014
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandDeze school stond al langer op mijn lijstje. Ik dank de huidige gebruikers voor hun vriendelijke ontvangst en voor hun toestemming om foto's te maken.
Gerelateerde objecten