Details
Naam
De Nationale Bank (v.m.), Terneuzen
Aantal afbeeldingen: 22
IntroductieMertens' bankgebouw in Terneuzen kreeg een nieuwe bestemming als schoolmuseum.
AdresNieuwstraat 2
Postcode(s)4531 CW
PlaatsTerneuzen
LandNederland
Vervaardiger H.F. Mertens (Architect)
Eline Cremers (Kunstenaar)
Eline Cremers (Kunstenaar)
Datum1920
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverNationale Bankvereeniging
Huidige eigenaarGemeente Terneuzen
Oorspronkelijke functieBankgebouw
Huidige functieMuseum
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer508129
AchtergrondOpdrachtgever voor dit pand in het centrum van Terneuzen was de Nationale Bankvereeniging te Utrecht, waarvoor architect Mertens in de periode 1917-1922 optrad als huisarchitect. De bank was een dochter van de Rotterdamsche Bank Vereeniging. In dezelfde periode heeft Mertens bankgebouwen ontworpen in onder meer Assen, Gouda,Terneuzen, Emmen, Zutphen en Veendam.
In 1927 zou architect Lau Peters het door hem ontworpen woonblok aan de Geulstraat-Dongestraat in Amsterdam een torenbekroning geven die bijzonder veel lijkt op de toren in Terneuzen.
In 1927 zou architect Lau Peters het door hem ontworpen woonblok aan de Geulstraat-Dongestraat in Amsterdam een torenbekroning geven die bijzonder veel lijkt op de toren in Terneuzen.
BeschrijvingHet voormalige bankgebouw ligt op de hoek van de Korte Kerkstraat en de Nieuwstraat en wordt gekenmerkt door een torenachtige hoekpartij. Links en rechts daarvan bevinden zich de langsgevels, vier traveeën breed. Onder de vensters op de begane grond bevindt zich een gevelbrede, doorlopende zandstenen dorpellijst met opschrift in reliëf betreffende de bankactiviteiten, op de verdieping een vergelijkbare band ter breedte van de raampartijen.
De muurdammen tussen de vensters bestaan uit vertikaal metselwerk met basement- en kapiteelachtig, horizontaal metselwerk. De borstwering tussen begane grond en verdieping is ter breedte van de raampartijen eveneens in vertikaal metselwerk uitgevoerd.
Direct boven de verdiepingramen bevindt zich een ver uitkragende, houten gevellijst met getrapt uitgevoerd plafond. De zich daarboven bevindende daklijst is strak en sober.
Alle ramen zijn uitgevoerd in hout met stolp-onderramen en bovenramen met een diagonale roedeverdeling. Onder de linkerramen aan de Korte Kerkstraat bevindt zich een getralied souterrainraam.
Links van de gevel aan de Korte Kerkstraat bevindt zich een terugspringend smal geveldeel met een dienstentree, die bereikbaar is via een gemetselde trap. De houten deur is versterkt met ijzeren beslag. Boven deze deur zit een luifel en een bovenlicht met ruitvormige roedeverdeling; daarboven bevindt zich een ruitvormig raam ter plaatse van het trappenhuis.
In de rechthoekige torenpartij bevinden zich verdiepte gevelvelden met borstweringen in vertikaal metselwerk tussen de vensters; aan de Nieuwstraat is in deze travee de publieksentree opgenomen.
De houten entreedeur in de Nieuwstraat is versterkt met ijzeren beslag. De vensters in de torenpartij sluiten aan bij de vormgeving van de vensters in de langsgevels. Op de tweede verdieping van de torenpartij zijn draairamen met roedeverdeling aangebracht, in de kaplaag zeer smalle zolderramen met pijlpuntachtige roedeverdeling. De torenhoeken zijn vertikaal getrapt vormgegeven, waardoor uitstekende gevelvelden tot net onder de daklijst ontstaan, afgesloten door gevellijsten. Evenals de dagkanten van de publieksentree wordt het getrapte hoek-metselwerk van de torenpartij afgesloten door zandstenen decoraties met rolmotieven.
Boven het zolderraam in de toren is een smeedijzeren vlaggenmasthouder met rolmotief decoraties aangebracht, vandaag de dag zonder vlaggenmast.
Het Monumentenregister geeft niet aan van wie de langwerpige reliëfs aan weerszijden van de voordeur zijn. Vandaag de dag zijn ze, mede vanwege witte verf, nauwelijks nog te herkennen. Aanvankelijk had Hildo Krop het verzoek van de architect gekregen om beeldhouwwerk te maken. Krop vervaardigde twee gevelstenen: een man met een druiventros en een bok en een vrouw met vruchten en een pauw. Mertens vond het fraaie gevelstenen, maar er was toch één probleem. Krop had de vrouw naakt uitgebeeld en dat kon absoluut niet in Terneuzen, gelegen in het overwegend protestantse Land van Axel. Derhalve werden de beelden door de opdrachtgever geweigerd. Gelukkig zijn de stenen behouden gebleven omdat Mertens de beelden van Krop heeft overgenomen en geplaatst aan de gevel van zijn eigen villa aan de Rubenslaan 9 in Bilthoven. Vanwege de gelijkenis van de gevelstenen in Terneuzen met die aan het bankgebouw in Gouda, schrijf ik ze toe aan Eline Cremers.
De muurdammen tussen de vensters bestaan uit vertikaal metselwerk met basement- en kapiteelachtig, horizontaal metselwerk. De borstwering tussen begane grond en verdieping is ter breedte van de raampartijen eveneens in vertikaal metselwerk uitgevoerd.
Direct boven de verdiepingramen bevindt zich een ver uitkragende, houten gevellijst met getrapt uitgevoerd plafond. De zich daarboven bevindende daklijst is strak en sober.
Alle ramen zijn uitgevoerd in hout met stolp-onderramen en bovenramen met een diagonale roedeverdeling. Onder de linkerramen aan de Korte Kerkstraat bevindt zich een getralied souterrainraam.
Links van de gevel aan de Korte Kerkstraat bevindt zich een terugspringend smal geveldeel met een dienstentree, die bereikbaar is via een gemetselde trap. De houten deur is versterkt met ijzeren beslag. Boven deze deur zit een luifel en een bovenlicht met ruitvormige roedeverdeling; daarboven bevindt zich een ruitvormig raam ter plaatse van het trappenhuis.
In de rechthoekige torenpartij bevinden zich verdiepte gevelvelden met borstweringen in vertikaal metselwerk tussen de vensters; aan de Nieuwstraat is in deze travee de publieksentree opgenomen.
De houten entreedeur in de Nieuwstraat is versterkt met ijzeren beslag. De vensters in de torenpartij sluiten aan bij de vormgeving van de vensters in de langsgevels. Op de tweede verdieping van de torenpartij zijn draairamen met roedeverdeling aangebracht, in de kaplaag zeer smalle zolderramen met pijlpuntachtige roedeverdeling. De torenhoeken zijn vertikaal getrapt vormgegeven, waardoor uitstekende gevelvelden tot net onder de daklijst ontstaan, afgesloten door gevellijsten. Evenals de dagkanten van de publieksentree wordt het getrapte hoek-metselwerk van de torenpartij afgesloten door zandstenen decoraties met rolmotieven.
Boven het zolderraam in de toren is een smeedijzeren vlaggenmasthouder met rolmotief decoraties aangebracht, vandaag de dag zonder vlaggenmast.
Het Monumentenregister geeft niet aan van wie de langwerpige reliëfs aan weerszijden van de voordeur zijn. Vandaag de dag zijn ze, mede vanwege witte verf, nauwelijks nog te herkennen. Aanvankelijk had Hildo Krop het verzoek van de architect gekregen om beeldhouwwerk te maken. Krop vervaardigde twee gevelstenen: een man met een druiventros en een bok en een vrouw met vruchten en een pauw. Mertens vond het fraaie gevelstenen, maar er was toch één probleem. Krop had de vrouw naakt uitgebeeld en dat kon absoluut niet in Terneuzen, gelegen in het overwegend protestantse Land van Axel. Derhalve werden de beelden door de opdrachtgever geweigerd. Gelukkig zijn de stenen behouden gebleven omdat Mertens de beelden van Krop heeft overgenomen en geplaatst aan de gevel van zijn eigen villa aan de Rubenslaan 9 in Bilthoven. Vanwege de gelijkenis van de gevelstenen in Terneuzen met die aan het bankgebouw in Gouda, schrijf ik ze toe aan Eline Cremers.
InterieurDe centrale achthoekige hal met lichtkap is de meest karakteristieke ruimte in het gebouw. Rond deze centrale hal waren de kantoorruimten gegroepeerd. De kap is voorzien van glas in lood. Het is niet bekend wie de ontwerper van de kap is.
Recente ontwikkelingenIn het gebouw is sinds 2012 het Museum Schooltijd gevestigd, dat honderden objecten laat zien uit de lagere schooltijd vanaf ca 1800.
Gerelateerde objecten