Details
Name
Michel de Klerk
Number of images: 5
IntroductionWie aan Museum Het Schip denkt, denkt aan Michel de Klerk. Zijn beroemde woningbouwblokken in de Spaarndammerbuurt belichamen vrijwel alle elementen die we zijn gaan associëren met de Amsterdamse School. Van de sturende rol van Keppler bij de keuze voor het jonge tekentalent als architect tot de kritiek op het torentje tegenover het Zaanhof: aan De Klerk was alles onconventioneel.
NameMichel de Klerk
BornAmsterdam 24-11-1884
DiedAmsterdam 24-11-1923
OccupationsArchitect, Meubelontwerper, Tekenaar, Illustrator, Kunstschilder, Graficus / vormgever, Ontwerper, Lid schoonheidscommissie, Interieurontwerper
BiographyMichel de Klerk wordt gezien als de belangrijkste architect van de Amsterdamse Schoolbeweging. Zijn gebouwen Het Schip aan het Spaarndammerplantsoen en het complex De Dageraad in samenwerking met Piet Kramer aan de Burgemeester Tellegenstraat worden gezien aan de meest karakteristieke voorbeelden van de stijl. De Klerk was vooral belangrijk voor de ontwikkeling van het ontwerp van (voornamelijk volks-) woningbouwblokken binnen de stedelijke context. Zijn ontwerpen stonden vooraan bij het ontwikkelen van een besef om de traditionele tweedimensionale ‘blockfront’ te ontwikkelen naar ruimtelijke driedimensionale ontwerpen die aansluiting zochten bij de stedenbouw. Ook was De Klerk onnavolgbaar in zijn detaillering van zijn gebouwen en zijn totale beheersing van verschillende materialen, zoals bakstenen, dakpannen en houtwerk om steeds weer nieuwe originele versieringen en composities te creëren.
Michel de Klerk is geboren op 24 november 1884 als het 4e kind van een joods arbeidersgezin. Hij was echter het 25e kind van zijn vader, Joseph De Klerk, die 77 was toen hij werd geboren en twee jaar later overleed. Zijn moeder, Rebekka Roeper, was wasvrouw en overleed toen hij 8 jaar was.
De precieze details van zijn jeugd zijn niet helemaal duidelijk, maar het verhaal gaat dat Eduard Cuypers, de neef van Pierre Cuypers eens zijn portrettekeningen zag op de school waar hij les kreeg en hier dusdanig van onder de indruk was dat hij hem uitnodigde om als tekenaar te beginnen op zijn bureau. Dit bureau was in datzelfde jaar verhuisd naar het nieuwe pand aan de Jan Luykenstraat 2-4 op de hoek met de Stadhouderskade.
De Klerk heeft, zoals veel architecten uit die tijd nooit een formele opleiding tot architect gehad, maar beleefde zijn opleiding in de praktijk op het bureau van Eduard Cuypers. De Klerk heeft hier van zijn 13e tot zijn 26e gewerkt en heeft er naast zijn aanstaande vrouw Lea Jessurun, ook Piet Kramer en Joan van der Meij ontmoet, twee geestverwanten die voor het ontstaan van de Amsterdamse School essentieel waren. Tussen 1906 en 1911 maakte De Klerk enkele reizen naar Londen, Duitsland en Scandinavië, waarvan één gecombineerde studie- en huwelijksreis naar Zweden en Denemarken. Na 1911 werkte De Klerk als tekenaar bij het bureau van Herman Baanders.
De eerste werken van De Klerk als zelfstandig architect zijn enkele villa’s in Noord-Holland, maar door zijn werk bij het bureau Baanders kreeg hij de kans om een appartementencomplex aan de Nicolaas Maesstraat/ Gabriël Metsustraat te ontwerpen. Dit woonblok in de concertgebouwbuurt in Amsterdam Zuid bouwde hij voor de aannemerscombinatie van Hille en Kamphuys. Het blok uit 1911, dat ook wel het Hillehuis wordt genoemd, is samen met het Scheepvaarthuis van Van der Meij en het inmiddels gesloopte gebouw voor de Bond van Minder Marine personeel in Den Helder, één van de toonaangevende gebouwen die de Amsterdamse School inluidden als nieuwe architectuurstroming.
De samenwerking met Hille verliep blijkbaar goed, want in 1913 en 1914 vroegen zij De Klerk voor het ontwerp van twee blokken arbeiderswoningen in een nieuwe stadsuitbreiding, de Spaarndammerbuurt. Deze blokken laten een stijlmatige ontwikkeling zien van de principes van Michel de Klerk en de Amsterdamse School in zijn geheel van een tweedimensionale naar een driedimensionale opzet.
De belangrijkste werken van De Klerk vormen de twee woningbouwcomplexen van Het Schip en De Dageraad voor twee socialistisch geaarde woningbouwcoöperaties. De blokken vallen op door de uitzonderlijke composities, de uitvoerige detaillering en vormenrijkdom.
Op 24 november 1923, zijn 39e verjaardag, overleed Michel de Klerk plotseling aan een longontsteking. Zijn overlijden kwam als een grote schok in de architectuurwereld. Zijn betekenis voor de architectuur en zijn overlijden werd gememoreerd door een ongeëvenaard aantal architecten die een in memoriam schreven. Het tijdschrift Architectura wijdde hier een volledige extra katern aan en het tijdschrift Wendingen besteedde meerdere nummers aan zijn werk.
Naast architect was Michel de Klerk ontwerper van meubilair en interieurs, onder andere voor Het Scheepvaarthuis van J.M. van der Meij en in oorlogstijd voor de interieurwinkel ’t Woonhuys.
Tijdens zijn leven was Michel de Klerk buitengewoon lid en bibliothecaris van de vakvereniging Architectura et Amicitia. Ondanks zijn uitzonderlijke ideeën over architectuur heeft hij zelf nauwelijks geschreven. Van zijn hand zijn een bijdrage aan het jaarverslag van Architectura als bibliothecaris, een artikel waarin hij de samenwerking met ’t Woonhuys en zijn ideeën over interieurkunst beschrijft en een artikel in een reeks in een nummer van Architectura ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van architect Berlage. Bijzonder is dat, terwijl andere auteurs de oude architect vol lof feliciteren, dit artikel een zekere animositeit ten opzichte van het werk van Berlage tentoonstelt, waarin geprobeerd wordt de oude meester definitief als gedateerd en vergane glorie te presenteren. Deze visie komt ook duidelijk naar voren in zijn werk, waar hij duidelijk probeert de als nieuwe richting geaccepteerde en gewortelde ideeën van Berlage tegen te spreken.
Lijst van uitgevoerde werken
- Woonhuis Uithoorn (ontwerp 1911)
- Hillehuis (Opdrachtgever: Klaas Hille, 1911, ontwerp 1911-1912, oplevering 1912)
- Eerste blok aan het Spaarndammerplantsoen (Opdrachtgever: Klaas Hille, opdracht 1913, ontwerp 1913, oplevering 1914)
- Huis Bileken, Hilversum (opdrachtgever Mw Veerhoff-Kothe, ontwerp1914)
- Tweede blok aan het Spaarndammerplantsoen (Opdrachtgever: Klaas Hille, opdracht 1913, ontwerp 1913-1914, oplevering 1914)
- Het Schip (opdrachtgever: Eigen Haard (1917), Ontwerp 1917-1919, oplevering 1921/1925)
- De Dageraad (In samenwerking met Piet Kramer, Opdrachtgever De Dageraad (1918), ontwerp 1918-1920, oplevering 1923)
- Veilinggebouw Bloemenlust Aalsmeer (opdrachtgever: Coöperatieve Bloemenveiling Bloemenlust (1920), ontwerp 1920, oplevering 1922)
- Restauratie kerktoren IJsselstein (opdrachtgever Nederlands Hervormde Kerk (1921), ontwerp 1921-1922 oplevering 1924)
- Woningen Vrijheidslaan (opdrachtgever: Amstels Bouwvereeniging (1921) ontwerp 1921, oplevering 1923)
- Clubgebouw roeivereniging De Hoop (opdrachtgever: De Hoop (1922) ontwerp 1922, oplevering 1924, gesloopt 1944)
- Woonhuis Barendsen Aalsmeer (opdrachtgever A. Barendsen (1923), ontwerp 1923, oplevering 1924)
Michel de Klerk is geboren op 24 november 1884 als het 4e kind van een joods arbeidersgezin. Hij was echter het 25e kind van zijn vader, Joseph De Klerk, die 77 was toen hij werd geboren en twee jaar later overleed. Zijn moeder, Rebekka Roeper, was wasvrouw en overleed toen hij 8 jaar was.
De precieze details van zijn jeugd zijn niet helemaal duidelijk, maar het verhaal gaat dat Eduard Cuypers, de neef van Pierre Cuypers eens zijn portrettekeningen zag op de school waar hij les kreeg en hier dusdanig van onder de indruk was dat hij hem uitnodigde om als tekenaar te beginnen op zijn bureau. Dit bureau was in datzelfde jaar verhuisd naar het nieuwe pand aan de Jan Luykenstraat 2-4 op de hoek met de Stadhouderskade.
De Klerk heeft, zoals veel architecten uit die tijd nooit een formele opleiding tot architect gehad, maar beleefde zijn opleiding in de praktijk op het bureau van Eduard Cuypers. De Klerk heeft hier van zijn 13e tot zijn 26e gewerkt en heeft er naast zijn aanstaande vrouw Lea Jessurun, ook Piet Kramer en Joan van der Meij ontmoet, twee geestverwanten die voor het ontstaan van de Amsterdamse School essentieel waren. Tussen 1906 en 1911 maakte De Klerk enkele reizen naar Londen, Duitsland en Scandinavië, waarvan één gecombineerde studie- en huwelijksreis naar Zweden en Denemarken. Na 1911 werkte De Klerk als tekenaar bij het bureau van Herman Baanders.
De eerste werken van De Klerk als zelfstandig architect zijn enkele villa’s in Noord-Holland, maar door zijn werk bij het bureau Baanders kreeg hij de kans om een appartementencomplex aan de Nicolaas Maesstraat/ Gabriël Metsustraat te ontwerpen. Dit woonblok in de concertgebouwbuurt in Amsterdam Zuid bouwde hij voor de aannemerscombinatie van Hille en Kamphuys. Het blok uit 1911, dat ook wel het Hillehuis wordt genoemd, is samen met het Scheepvaarthuis van Van der Meij en het inmiddels gesloopte gebouw voor de Bond van Minder Marine personeel in Den Helder, één van de toonaangevende gebouwen die de Amsterdamse School inluidden als nieuwe architectuurstroming.
De samenwerking met Hille verliep blijkbaar goed, want in 1913 en 1914 vroegen zij De Klerk voor het ontwerp van twee blokken arbeiderswoningen in een nieuwe stadsuitbreiding, de Spaarndammerbuurt. Deze blokken laten een stijlmatige ontwikkeling zien van de principes van Michel de Klerk en de Amsterdamse School in zijn geheel van een tweedimensionale naar een driedimensionale opzet.
De belangrijkste werken van De Klerk vormen de twee woningbouwcomplexen van Het Schip en De Dageraad voor twee socialistisch geaarde woningbouwcoöperaties. De blokken vallen op door de uitzonderlijke composities, de uitvoerige detaillering en vormenrijkdom.
Op 24 november 1923, zijn 39e verjaardag, overleed Michel de Klerk plotseling aan een longontsteking. Zijn overlijden kwam als een grote schok in de architectuurwereld. Zijn betekenis voor de architectuur en zijn overlijden werd gememoreerd door een ongeëvenaard aantal architecten die een in memoriam schreven. Het tijdschrift Architectura wijdde hier een volledige extra katern aan en het tijdschrift Wendingen besteedde meerdere nummers aan zijn werk.
Naast architect was Michel de Klerk ontwerper van meubilair en interieurs, onder andere voor Het Scheepvaarthuis van J.M. van der Meij en in oorlogstijd voor de interieurwinkel ’t Woonhuys.
Tijdens zijn leven was Michel de Klerk buitengewoon lid en bibliothecaris van de vakvereniging Architectura et Amicitia. Ondanks zijn uitzonderlijke ideeën over architectuur heeft hij zelf nauwelijks geschreven. Van zijn hand zijn een bijdrage aan het jaarverslag van Architectura als bibliothecaris, een artikel waarin hij de samenwerking met ’t Woonhuys en zijn ideeën over interieurkunst beschrijft en een artikel in een reeks in een nummer van Architectura ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van architect Berlage. Bijzonder is dat, terwijl andere auteurs de oude architect vol lof feliciteren, dit artikel een zekere animositeit ten opzichte van het werk van Berlage tentoonstelt, waarin geprobeerd wordt de oude meester definitief als gedateerd en vergane glorie te presenteren. Deze visie komt ook duidelijk naar voren in zijn werk, waar hij duidelijk probeert de als nieuwe richting geaccepteerde en gewortelde ideeën van Berlage tegen te spreken.
Lijst van uitgevoerde werken
- Woonhuis Uithoorn (ontwerp 1911)
- Hillehuis (Opdrachtgever: Klaas Hille, 1911, ontwerp 1911-1912, oplevering 1912)
- Eerste blok aan het Spaarndammerplantsoen (Opdrachtgever: Klaas Hille, opdracht 1913, ontwerp 1913, oplevering 1914)
- Huis Bileken, Hilversum (opdrachtgever Mw Veerhoff-Kothe, ontwerp1914)
- Tweede blok aan het Spaarndammerplantsoen (Opdrachtgever: Klaas Hille, opdracht 1913, ontwerp 1913-1914, oplevering 1914)
- Het Schip (opdrachtgever: Eigen Haard (1917), Ontwerp 1917-1919, oplevering 1921/1925)
- De Dageraad (In samenwerking met Piet Kramer, Opdrachtgever De Dageraad (1918), ontwerp 1918-1920, oplevering 1923)
- Veilinggebouw Bloemenlust Aalsmeer (opdrachtgever: Coöperatieve Bloemenveiling Bloemenlust (1920), ontwerp 1920, oplevering 1922)
- Restauratie kerktoren IJsselstein (opdrachtgever Nederlands Hervormde Kerk (1921), ontwerp 1921-1922 oplevering 1924)
- Woningen Vrijheidslaan (opdrachtgever: Amstels Bouwvereeniging (1921) ontwerp 1921, oplevering 1923)
- Clubgebouw roeivereniging De Hoop (opdrachtgever: De Hoop (1922) ontwerp 1922, oplevering 1924, gesloopt 1944)
- Woonhuis Barendsen Aalsmeer (opdrachtgever A. Barendsen (1923), ontwerp 1923, oplevering 1924)
SourcesM. Jonkers, F. Leeuwenberg, A. Roegholt. De Amsterdamse School. Verbeelde idealen (Museum Het Schip, 2011).
M. Bock, S. Johanisse, V. Stissi, Michel de Klerk. Bouwmeester en tekenaar van de Amsterdamse School 1884-1923.
Ton Heijdra en Alice Roegholt, Architect en kunstenaar Michel de Klerk, inspirator van de Amsterdamse School (Museum Het Schip, 2023).
M. Bock, S. Johanisse, V. Stissi, Michel de Klerk. Bouwmeester en tekenaar van de Amsterdamse School 1884-1923.
Ton Heijdra en Alice Roegholt, Architect en kunstenaar Michel de Klerk, inspirator van de Amsterdamse School (Museum Het Schip, 2023).
Related people
Related objects