Details
Name
Verenigingsgebouw Apostolisch Genootschap, Amsterdam - exterieur
Number of images: 16
IntroductionDe kerk voor het Apostolisch Genootschap had in het stedenbouwkundig plan een prominente plek toegewezen gekregen, die tot uitdrukking moest worden gebracht in de architectuur.
AddressArchimedesweg 97
Postal code(s)1098 JL
PlaceAmsterdam
CountryNederland
Creator Cornelis Kruyswijk (Architect)
Production date1930 - 1931
Current conditionDeels of volledig gerestaureerd
ClientApostolisch Genootschap
Current ownerApostolisch Genootschap
Original usageKerk
Current usageReligieus overig
Object typeGemeentelijk monument, Gebouw
Monument number200120
BackgroundDe geschiedenis van de Apostolische Gemeente Amsterdam-Watergraafsmeer begon op 23 november 1913. Op die datum werd een gebouw aan de Plantage Franschelaan feestelijk geopend. Dit was gebouwd om het groeiend aantal leden van de Hersteld Apostolische Zendingsgemeente in de eenheid der Apostelen onderdak te bieden. Het aantal broeders en zusters in de Franschelaan groeide sterk. Zo sterk zelfs, dat er tegen het einde van de jaren twintig een tekort aan zitplaatsen was voor de rum 800 leden. Als noodoplossing werd "Het Kraaiennest" aan de Polderweg gehuurd. Een gedeelte van de broeders en zusters uit de Watergraafsmeer kwam hier samen.
Op 11 maart 1929 werd een bouwaanvraag ingediend bij B&W voor een nieuw gebouw aan de Archimedesweg. Het aangekochte terrein lag aan de rand van het reeds bestaande gedeelte van de Watergraafsmeer. Op 1 mei van datzelfde jaar werd tegen een bedrag van 128 gulden de conceptvergunning verleend. De uiteindelijke vergunning werd op 31 maart 1930 verleend. In 1931 werd het gebouw in gebruik genomen. Hoewel het de bedoeling was dat het gebouw aan de Archimedesweg dat aan de Franschelaan zou vervangen, was de gemeente inmiddels zo gegroeid, dat beide gebouwen in gebruik moesten blijven.
Voor het ontwerp werd de architect Cornelis Kruyswijk aangetrokken, die op dat moment al een aantal kerken op zijn naam had staan, onder meer de Willem de Zwijgerkerk en de Elthetokerk. De Hersteld Apostolische Gemeente stelde als voorwaarde dat het verenigingsgebouw sober van opzet zou zijn. Volgens het oorspronkelijke ontwerp van Kruyswijk zouden er twee woningen aan het gebouw worden gebouwd. De Schoonheidscommissie van de gemeente had daar een andere mening over. Het verenigingsgebouw moest een monumentale afsluiting van het Galileïplantsoen worden. En zo geschiedde. Het beoogde platte dak werd veranderd in een "twee verdiepingen" zadeldak bekleed met zwart verglaasde pannen. Aan de kant van het Galileïplantsoen kwam op verzoek van de schoonheidscommissie ook een rechte bakstenen toren met een koperen bovenstuk, omdat alle kerken in de Watergraafsmeer een toren hadden. In de toren is door de gemeente een uurwerk geplaatst met een blauwe wijzerplaat, die 's avonds verlicht is. In plaats van twee woningen kwam er één woning.
Op 11 maart 1929 werd een bouwaanvraag ingediend bij B&W voor een nieuw gebouw aan de Archimedesweg. Het aangekochte terrein lag aan de rand van het reeds bestaande gedeelte van de Watergraafsmeer. Op 1 mei van datzelfde jaar werd tegen een bedrag van 128 gulden de conceptvergunning verleend. De uiteindelijke vergunning werd op 31 maart 1930 verleend. In 1931 werd het gebouw in gebruik genomen. Hoewel het de bedoeling was dat het gebouw aan de Archimedesweg dat aan de Franschelaan zou vervangen, was de gemeente inmiddels zo gegroeid, dat beide gebouwen in gebruik moesten blijven.
Voor het ontwerp werd de architect Cornelis Kruyswijk aangetrokken, die op dat moment al een aantal kerken op zijn naam had staan, onder meer de Willem de Zwijgerkerk en de Elthetokerk. De Hersteld Apostolische Gemeente stelde als voorwaarde dat het verenigingsgebouw sober van opzet zou zijn. Volgens het oorspronkelijke ontwerp van Kruyswijk zouden er twee woningen aan het gebouw worden gebouwd. De Schoonheidscommissie van de gemeente had daar een andere mening over. Het verenigingsgebouw moest een monumentale afsluiting van het Galileïplantsoen worden. En zo geschiedde. Het beoogde platte dak werd veranderd in een "twee verdiepingen" zadeldak bekleed met zwart verglaasde pannen. Aan de kant van het Galileïplantsoen kwam op verzoek van de schoonheidscommissie ook een rechte bakstenen toren met een koperen bovenstuk, omdat alle kerken in de Watergraafsmeer een toren hadden. In de toren is door de gemeente een uurwerk geplaatst met een blauwe wijzerplaat, die 's avonds verlicht is. In plaats van twee woningen kwam er één woning.
DescriptionHet verenigingsgebouw en de aangebouwde voormalige pastorie zijn gelegen aan de Archimedesweg, het Galileïplantsoen en de Archimedeslaan. Het gedeelte waar de hoofdingang is aangebracht, evenals het dak van het huis aan de achterkant van het gebouw, zijn lager dan het dak van de kerkzaal.
Op het eerste gezicht ziet het gebouw er sober uit, maar het vakmanschap waarmee het is gebouwd is prachtig. De voorgevel heeft typische Amsterdamse School-kenmerken. Overkragende raam- en ingangbescherming, hoog opgaande smalle ramen met glas in lood, verschillende baksteenverbanden. De ingang heeft een fraai smeedijzeren hek en links en rechts hangen bijzondere lantaarns. Boven de ingang de naam van het gebouw. Bij de zij-ingang bevindt zich een kenmerkend smal, breed venster met ladderraampjes, evenals bij de dakrand naast het uit de gevel springende gedeelte. In dat gedeelte is een lang smal driekantig glas-in-loodraam aangebracht met davidssterren. In de zijkant acht hoge, smalle glas-in-loodramen alle met dezelfde versiering. Ter bescherming zijn voorzetramen geplaatst. Onder de toren is een deur in een portiek met tegels "beschermd" door een hek en elegante pennen op het muurtje.
Ook de ronde deur van de voormalige pastorie ligt aan het Galileïplantsoen. De pastorie is niet meer in gebruik en de kamers zijn al in 1968 geheel bij de kerk getrokken om te voorzien in de behoefte aan meer bijzalen. We zien onder meer een kamer met in kleine vakjes verdeelde bovenlichten met geometrische glas-in-loodramen. Op de eerste etage aan twee zijden een balkon met bakstenen pilaren en aan het Galileïplantsoen een mooie erker. Alle ramen zijn in kleinere vakken verdeeld. Ook hier overkragende dakgoten en luifels.
Op het eerste gezicht ziet het gebouw er sober uit, maar het vakmanschap waarmee het is gebouwd is prachtig. De voorgevel heeft typische Amsterdamse School-kenmerken. Overkragende raam- en ingangbescherming, hoog opgaande smalle ramen met glas in lood, verschillende baksteenverbanden. De ingang heeft een fraai smeedijzeren hek en links en rechts hangen bijzondere lantaarns. Boven de ingang de naam van het gebouw. Bij de zij-ingang bevindt zich een kenmerkend smal, breed venster met ladderraampjes, evenals bij de dakrand naast het uit de gevel springende gedeelte. In dat gedeelte is een lang smal driekantig glas-in-loodraam aangebracht met davidssterren. In de zijkant acht hoge, smalle glas-in-loodramen alle met dezelfde versiering. Ter bescherming zijn voorzetramen geplaatst. Onder de toren is een deur in een portiek met tegels "beschermd" door een hek en elegante pennen op het muurtje.
Ook de ronde deur van de voormalige pastorie ligt aan het Galileïplantsoen. De pastorie is niet meer in gebruik en de kamers zijn al in 1968 geheel bij de kerk getrokken om te voorzien in de behoefte aan meer bijzalen. We zien onder meer een kamer met in kleine vakjes verdeelde bovenlichten met geometrische glas-in-loodramen. Op de eerste etage aan twee zijden een balkon met bakstenen pilaren en aan het Galileïplantsoen een mooie erker. Alle ramen zijn in kleinere vakken verdeeld. Ook hier overkragende dakgoten en luifels.
InteriorHet interieur met onder meer prachtige glas-in-loodramen is eind jaren negentig gerestaureerd en heel mooi bewaard.
Recent developmentsIn 1956 vond er een verbouwing plaats. Er werd onder meer een garderobe achter in de zaal gemaakt en in de grote zaal kwam een nieuwe lambrizering, die wat uiterlijk betreft aansluit bij de preekstoel. In 1968 werd het woonhuis bij het gebouw betrokken. In de kerkzaal werden toen ook de banken vernieuwd en in een andere opstelling geplaatst. De verwarmingspijpen die onder de banken liepen, verdwenen. De garderobe achter in de zaal werd weer bij de zaal getrokken en de voormalige fietsenstalling werd garderobe. In 1972 werd een nieuw orgel gebouwd, dat zich zowel aan de voorzijde als tegen de achterwand bevindt. Na een storm in 1990 moest het gehele pannendak worden vernieuwd. In 1998 begon een restauratie die het gebouw, mede op wens van de gemeente, terug heeft gebracht in de oorspronkelijke stijl van 1931.
Sources
Radboud van Beekum, Cornelis Kruyswijk. Amsterdamse School architect (Uitgeverij Thoth 2006).
J.H. Kruizinga, 350 Jaar Watergraafsmeer (1979).
Amsterdam-Watergraafsmeer geheel gerestaureerd. Een uitgave van Het Apostolisch Genootschap Achimedesweg, Amsterdam - Watergraafsmeer. Zonder jaartal.
Links
Submitted by Corrie Groen- Pickhard
Professional or personal relationCorrie Groen: Dit verenigingsgebouw staat op de weg waar ik woon.
Gert-Jan Lobbes: Corrie Groen en ik kregen in 2016 de gelegenheid het interieur uitgebreid te bekijken en te fotograferen, waarvoor onze dank aan het Apostolisch Genootschap Archimedesweg.
Gert-Jan Lobbes: Corrie Groen en ik kregen in 2016 de gelegenheid het interieur uitgebreid te bekijken en te fotograferen, waarvoor onze dank aan het Apostolisch Genootschap Archimedesweg.
Related objects