Details
Name
Ontmoetingskerk, Bergen op Zoom - exterieur
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Number of images: 13
IntroductionLang niet alle Boeyinga kerken hebben de jaren ongeschonden doorstaan. Die van Haarlem brandde zelfs af. De Ontmoetingskerk in Bergen op Zoom staat er bijna honderd jaar na de bouw nog mooi bij.
AddressBolwerk-Zuid 134
Postal code(s)4611 DX
PlaceBergen op Zoom
CountryNederland
Creator Berend Boeyinga (Architect)
Production date1928
Current conditionDeels of volledig gerestaureerd
ClientGereformeerde Gemeente
Original usageKerk
Current usageKerk
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number517064
BackgroundDe Ontmoetingskerk is een voorbeeld van typisch protestantse architectuur uit het begin van de 20-ste eeuw. De architect, ir. B.T. Boeyinga uit Amsterdam, heeft in 1928 zowel de kerk als de aangrenzende pastorie aan het Bolwerk als de kosterswoning op de hoek van de Thomas de Rouck- en de Drabbestraat ontworpen.
In december 1928 werd de kerk in gebruik genomen en bij de eerste dienst was het thema van de preek: Soli deo gloria. Er was dankbaarheid en verwondering over het werk dat voltooid was.
De naam 'Ontmoetingskerk' dateert van 1 januari 1995, ter gelegenheid van het feit dat vanaf die datum alle diensten van Hervormden en Gereformeerden van Bergen op Zoom in dit gebouw worden gehouden.
Boeyinga was predikantszoon uit Noord Scharwoude. Hij baseerde zijn ideeën over de inrichting van zijn kerken op de theorieën van de bekende theoloog dr. Abraham Kuijper. Een paar van de meest kenmerkende ideeën van Abraham Kuijper waren:
- De eredienst is een “vergadering der gelovigen”. Het gaat niet alleen om de persoonlijke geloofsbelevenis, maar de kerkdienst draagt een gemeenschappelijk karakter. Om dit te accentueren zit de gemeente in een soort halve cirkel, rondom de avondmaalstafel, het doopvont en de bijbel. Je kunt elkaar zien en samen deelnemen aan wat er gebeurt. De kerk is geen bioscoop waar men in rijen achter elkaar zit.
- De kansel diende onderdeel te zijn van de architectuur en “geen houten bloemkelk waaruit halverwege een mensch steekt”.
- De kansel wordt geflankeerd door de bankjes voor de kerkenraad waar de predikant lid van is en deel van uit maakt. Kansel en kerkenraadsbanken vormen zo één geheel.
- Maar die bankjes maken tegelijkertijd weer deel uit van de halve cirkel waarin ook de gemeente is opgenomen. Immers, kerkenraadsleden zijn ook gewoon leden van de gemeente en moeten zich ook scharen rondom woord en sacrament.
- Het motto van de architect voor zijn ontwerp was: “harten hoog”. Het lijnenspel in het gebouw en ook aan de buitenzijde moet als het ware vanzelf de gedachten omhoog doen rijzen. Het hier en nu is (soms) somber. Dat is aan de kleuren in de kerkzaal ook te zien, maar we hebben alles te verwachten van boven en daarom zijn de kleuren naar boven toe steeds lichter. We mogen leven naar het licht.
- De toren staat niet naast de kerk maar er bovenop. Dit was in de eerste plaats natuurlijk goedkoper, maar vervolgens ook onderdeel van het plan. De gemeente, in het horizontale “vergadert”; is zélf als het ware een vingerwijzing naar boven toe. Vandaar dat vanuit het kerklichaam als vanzelf de toren zich ontwikkelt.
- Men zag de gemeentezang als bekroning van de bediening van woord en sacrament. Vandaar het orgel boven het liturgisch centrum en het liefst in de vorm van een kroon.
De Ontmoetingskerk is in 2001 als rijksmonument aangewezen.
In december 1928 werd de kerk in gebruik genomen en bij de eerste dienst was het thema van de preek: Soli deo gloria. Er was dankbaarheid en verwondering over het werk dat voltooid was.
De naam 'Ontmoetingskerk' dateert van 1 januari 1995, ter gelegenheid van het feit dat vanaf die datum alle diensten van Hervormden en Gereformeerden van Bergen op Zoom in dit gebouw worden gehouden.
Boeyinga was predikantszoon uit Noord Scharwoude. Hij baseerde zijn ideeën over de inrichting van zijn kerken op de theorieën van de bekende theoloog dr. Abraham Kuijper. Een paar van de meest kenmerkende ideeën van Abraham Kuijper waren:
- De eredienst is een “vergadering der gelovigen”. Het gaat niet alleen om de persoonlijke geloofsbelevenis, maar de kerkdienst draagt een gemeenschappelijk karakter. Om dit te accentueren zit de gemeente in een soort halve cirkel, rondom de avondmaalstafel, het doopvont en de bijbel. Je kunt elkaar zien en samen deelnemen aan wat er gebeurt. De kerk is geen bioscoop waar men in rijen achter elkaar zit.
- De kansel diende onderdeel te zijn van de architectuur en “geen houten bloemkelk waaruit halverwege een mensch steekt”.
- De kansel wordt geflankeerd door de bankjes voor de kerkenraad waar de predikant lid van is en deel van uit maakt. Kansel en kerkenraadsbanken vormen zo één geheel.
- Maar die bankjes maken tegelijkertijd weer deel uit van de halve cirkel waarin ook de gemeente is opgenomen. Immers, kerkenraadsleden zijn ook gewoon leden van de gemeente en moeten zich ook scharen rondom woord en sacrament.
- Het motto van de architect voor zijn ontwerp was: “harten hoog”. Het lijnenspel in het gebouw en ook aan de buitenzijde moet als het ware vanzelf de gedachten omhoog doen rijzen. Het hier en nu is (soms) somber. Dat is aan de kleuren in de kerkzaal ook te zien, maar we hebben alles te verwachten van boven en daarom zijn de kleuren naar boven toe steeds lichter. We mogen leven naar het licht.
- De toren staat niet naast de kerk maar er bovenop. Dit was in de eerste plaats natuurlijk goedkoper, maar vervolgens ook onderdeel van het plan. De gemeente, in het horizontale “vergadert”; is zélf als het ware een vingerwijzing naar boven toe. Vandaar dat vanuit het kerklichaam als vanzelf de toren zich ontwikkelt.
- Men zag de gemeentezang als bekroning van de bediening van woord en sacrament. Vandaar het orgel boven het liturgisch centrum en het liefst in de vorm van een kroon.
De Ontmoetingskerk is in 2001 als rijksmonument aangewezen.
DescriptionDe kerk heeft een waaiervormige plattegrond en is opgetrokken uit machinale baksteen met horizontale uitspringende sierbanden. Het hoge dakvolume bestaat uit twee zadel- en schilddaken die elkaar kruisen, met in het midden een vierzijdige spits waarop een torenhaan (het huidige exemplaar dateert van na 1990). De naar de hoek van de straat gekeerde gevel is een hoge puntgevel met vlechtingen en een reeks klimmende spleetvensters. Aan weerszijden hiervan bevinden zich twee tweelaagse gebouwen onder plat dak. Aan de achterzijde hiervan bevinden zich de beide uitgangen onder een zware doorlopende latei.
Onder de gootlijst is een reeks langwerpige smalle vensters geplaatst. Aan beide zijden volgt hierachter het transept, met kleine smalle vensters waarin deels oorspronkelijk geometrisch glas-in-lood op de begane grond en daar boven als lichtbeuk, vensters als bij de uitgangen. De gevel wordt hier geleed door horizontale banden op de begane grond en verdiepte sleuven boven de vensters, eindigend in sierblokjes tussen de lichtbeukramen. Rechts en links van het transept bevinden zich beide ingangen met vernieuwde paneeldeuren. De ingangen worden geaccentueerd door uitgemetselde blokken met natuursteen afdekking waartussen een houten luifel met de tekst: Ontmoetingskerk (oorspronkelijk stond hier: Gereformeerde kerk).
Boven de luifel zijn drie langwerpige smalle vensters gezet. Deze éénlaagse entrees komen qua hoogte overeen met de beide aangebouwde lokalen. De achtergevel van de kerk is tenslotte weer een puntgevel. Middenachter is er een tweelaagse uitbouw onder schilddak met stookkelder en aan weerskanten een uitbouw onder plat dak, waaronder een keukenruimte. Op de viering staat de vierzijdige spitse toren, op een trommel met galmgaten en eenvoudige geometrische decoratie. De beide aanbouwen naast de beide ingangen worden gekenmerkt door de raampartijen.
Bij het verenigingslokaal annex vergaderzaal naast de kosterswoning zijn vijf hoge vensters geplaatst met in het vooruitspringende bovendeel een achtruits verdeling. Bij de kerkeraadskamer naast de predikantenwoning met daarachter de catechisatieruimte zijn vier van deze vensters geplaatst. Links, rechts en achter de kerk om loopt een gangenstelsel dat toegang geeft tot de kerkruimte zelf en tot bovengenoemde aangebouwde vertrekken.
Bij de ingang aan de Bolwerkzijde is in de gang een gevelsteen geplaatst, d.d. 25 april 1928 met de namen van de bouwmeester B.T. Boeyinga, de aannemer M.J. Scheffelaar en een spreuk van Nehemia 2:20.
Onder de gootlijst is een reeks langwerpige smalle vensters geplaatst. Aan beide zijden volgt hierachter het transept, met kleine smalle vensters waarin deels oorspronkelijk geometrisch glas-in-lood op de begane grond en daar boven als lichtbeuk, vensters als bij de uitgangen. De gevel wordt hier geleed door horizontale banden op de begane grond en verdiepte sleuven boven de vensters, eindigend in sierblokjes tussen de lichtbeukramen. Rechts en links van het transept bevinden zich beide ingangen met vernieuwde paneeldeuren. De ingangen worden geaccentueerd door uitgemetselde blokken met natuursteen afdekking waartussen een houten luifel met de tekst: Ontmoetingskerk (oorspronkelijk stond hier: Gereformeerde kerk).
Boven de luifel zijn drie langwerpige smalle vensters gezet. Deze éénlaagse entrees komen qua hoogte overeen met de beide aangebouwde lokalen. De achtergevel van de kerk is tenslotte weer een puntgevel. Middenachter is er een tweelaagse uitbouw onder schilddak met stookkelder en aan weerskanten een uitbouw onder plat dak, waaronder een keukenruimte. Op de viering staat de vierzijdige spitse toren, op een trommel met galmgaten en eenvoudige geometrische decoratie. De beide aanbouwen naast de beide ingangen worden gekenmerkt door de raampartijen.
Bij het verenigingslokaal annex vergaderzaal naast de kosterswoning zijn vijf hoge vensters geplaatst met in het vooruitspringende bovendeel een achtruits verdeling. Bij de kerkeraadskamer naast de predikantenwoning met daarachter de catechisatieruimte zijn vier van deze vensters geplaatst. Links, rechts en achter de kerk om loopt een gangenstelsel dat toegang geeft tot de kerkruimte zelf en tot bovengenoemde aangebouwde vertrekken.
Bij de ingang aan de Bolwerkzijde is in de gang een gevelsteen geplaatst, d.d. 25 april 1928 met de namen van de bouwmeester B.T. Boeyinga, de aannemer M.J. Scheffelaar en een spreuk van Nehemia 2:20.
InteriorHet interieur wordt beschreven onder de bijdrage Ontmoetingskerk Bergen op Zoom - interieur.
Recent developmentsAanvankelijk werden er voorzieningen getroffen voor de bouw van galerijen, maar deze werden niet verwerkelijkt. In de Tweede Wereldoorlog is het merendeel van de glas-in-loodramen van de kerk verwoest en in de jaren vijftig vervangen door glaspanelen. In de jaren zestig is de kleurstelling van het interieur gewijzigd, door vrijwel alles te witten. De oorspronkelijke leien in maasdekking op het kerkdak zijn in 1974 vervangen door shingles. In de loop der jaren was de Ontmoetingskerk kaal en vaal geworden. Derhalve werd in 2002 een omvangrijke restauratie gestart en hiermee is onder meer de kleur weer terug gebracht. Nieuw glas in lood en schilderwerk, nieuwe dakbedekking, andere verlichting, prachtige glazen tochtdeuren, etc. Dit alles geeft de kerk weer de allure die er ooit was. Tevens werd de kerk aangepast aan de eisen van de tijd met geluids-, sanitair en isolatiemaatregelen. Ook werd een ander orgel opgebouwd, afkomstig uit de (gesloten) Petruskerk uit Vlissingen.
Sources
Wies van Leeuwen, 'Ontmoetingskerk. Expressionistische eenvoud'. In: Kerkinterieurs in Nederland (Wbooks, 2016).
Jaap Grootenboer, Omhoog. Boeyinga en de gereformeerde kerkbouwarchitectuur (Venlo 2006).
Ontmoetingskerk Bergen op Zoom. Rijksmonument. Een brochure uitgegeven door de Protestantse Gemeente Bergen op Zoom.
Jos Schrijen, 'Bijzondere bouw in Bergen op Zoom. Interbellumarchitectuur van B.T. Boeyiga (1886-1969)' In: De Ghulden Roos jaarboek 77, 2017. Stichting Ghulden Roos, Roosendaal
Submitted by Sjaak Kools
Professional or personal relationOnze wens is dat deze kerk ook voor komende generaties beschikbaar mag zijn om samen te komen, in lief en leed.
Related objects