Details
Name
Schoolgebouw Adama van Scheltemaplein, Amsterdam
Number of images: 6
IntroductionHet had een ontwerp van Publieke Werken Amsterdam kunnen zijn, dit verwoeste schoolgebouw in Zuid. Het is echter van de hand van Ernst Roest en is misschien wel een van zijn meest uitgesproken Amsterdamse School- ontwerpen.
AddressAdama van Scheltemaplein 1
Postal code(s)1077 LR
PlaceAmsterdam
CountryNederland
Creator Ernst Roest (Architect)
Production date1925
Current conditionGesloopt
Original usageMiddelbare School
Object typeGebouw
BackgroundIn nieuwbouwwijk Amsterdam-Zuid werden vele schoolgebouwen gerealiseerd. Eén ervan kwam aan de Jacob Jordaensstraat 1, grenzend aan de Rubensstraat, Memlingstraat en Jan van Eykstraat: De Christelijke Litterair-Economische H. B. S., een 5-jarige cursus.
De opening was op 10 september 1925, waar ook V.H. Rutgers, de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, bij aanwezig was. Dat er nog sprake was van weinig bebouwing in de omgeving – de meeste gebouwen in de omgeving (ook de ertegenover gelegen openbare HBS voor meisjes) zouden pas eind jaren 20 gebouwd worden – blijkt wel uit de woorden van architect Ernst Roest bij de opening, zoals opgetekend in De Standaard:
'De heer Roest, architect van het schoolgebouw, kwam dank brengen aan de Hoofdcommissie en alle andere medewerkers, en vooral het Gemeentebestuur, dat medegeholpen had in deze zandwoestijn een keurige school in het leven te roepen.'
De Telegraaf deed in 1931 uitgebreid verslag van het gebouw. Het '(...) is volgens ontwerp van den architect E. A. C. Roest, ongeveer zeven jaar geleden, toen dit deel van Zuid nog een onherbergzame poesta was, gebouwd en op 10 September 1925 in gebruik gesteld. De totale kosten van bouw en Inrichting, dat is dus o.m. met inbegrip van centrale verwarming, afzonderlijke conciërgewoning en fietsenbergplaats, hebben volgens opgave van genoemden architect ƒ 337.500 bedragen.
Deze school, met Rijkssteun bebouwd volgens de minimum-maten van de wet – overeenkomstig de wet van 11 Juni 1921 heeft het Rijk rente en aflossing gewaarborgd van de door bemiddeling van den Pensioenraad door het bestuur gesloten leening – bevat o.m. 12 klaslokalen, vijf bijzondere leslokalen met de noodige bergruimten, gymnastieklokaal, laboratorium, directeurs- en leerarenkamers e. d.'
In 1933 kreeg de Jacob Jordaensstraat een nieuwe naam: het Adama van Scheltemaplein, vernoemd naar de socialistische dichter.
Vanaf 1942 huisvestte het gebouw de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, die zich bezighield met de deportatie van joden. De er tegenover gelegen meisjesschool aan de Euterpestraat (de straat werd na de oorlog vernoemd naar verzetsheld Gerrit van der Veen) huisvestte de SD (Sicherheitsdienst) en Sicherheitspolizei. Beide gebouwen waren het doelwit van een Engels bombardement op 26 november 1944, waarbij de H.B.S. grotendeels verwoest werd en later is afgebroken.
De opening was op 10 september 1925, waar ook V.H. Rutgers, de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, bij aanwezig was. Dat er nog sprake was van weinig bebouwing in de omgeving – de meeste gebouwen in de omgeving (ook de ertegenover gelegen openbare HBS voor meisjes) zouden pas eind jaren 20 gebouwd worden – blijkt wel uit de woorden van architect Ernst Roest bij de opening, zoals opgetekend in De Standaard:
'De heer Roest, architect van het schoolgebouw, kwam dank brengen aan de Hoofdcommissie en alle andere medewerkers, en vooral het Gemeentebestuur, dat medegeholpen had in deze zandwoestijn een keurige school in het leven te roepen.'
De Telegraaf deed in 1931 uitgebreid verslag van het gebouw. Het '(...) is volgens ontwerp van den architect E. A. C. Roest, ongeveer zeven jaar geleden, toen dit deel van Zuid nog een onherbergzame poesta was, gebouwd en op 10 September 1925 in gebruik gesteld. De totale kosten van bouw en Inrichting, dat is dus o.m. met inbegrip van centrale verwarming, afzonderlijke conciërgewoning en fietsenbergplaats, hebben volgens opgave van genoemden architect ƒ 337.500 bedragen.
Deze school, met Rijkssteun bebouwd volgens de minimum-maten van de wet – overeenkomstig de wet van 11 Juni 1921 heeft het Rijk rente en aflossing gewaarborgd van de door bemiddeling van den Pensioenraad door het bestuur gesloten leening – bevat o.m. 12 klaslokalen, vijf bijzondere leslokalen met de noodige bergruimten, gymnastieklokaal, laboratorium, directeurs- en leerarenkamers e. d.'
In 1933 kreeg de Jacob Jordaensstraat een nieuwe naam: het Adama van Scheltemaplein, vernoemd naar de socialistische dichter.
Vanaf 1942 huisvestte het gebouw de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, die zich bezighield met de deportatie van joden. De er tegenover gelegen meisjesschool aan de Euterpestraat (de straat werd na de oorlog vernoemd naar verzetsheld Gerrit van der Veen) huisvestte de SD (Sicherheitsdienst) en Sicherheitspolizei. Beide gebouwen waren het doelwit van een Engels bombardement op 26 november 1944, waarbij de H.B.S. grotendeels verwoest werd en later is afgebroken.
DescriptionAfgaande op de spaarzame foto’s van de voorzijde ging het om een puur symmetrisch gebouw met een breed volume van drie bouwlagen hoog, met aan weerszijden – en teruggelegen hiervan – volumes van één bouwlaag. Op het snijvlak hiervan – nog verder teruggelegen – zaten twee torenachtige volumes van vier bouwlagen. Rechthoekige en vierkante (ladder)vensters van uiteenlopend formaat domineerden de gevels.
De centraal gelegen entree werd omgeven door siermetselwerk, met erboven de schoolnaam in sierlijke gevelletters. Twee staande vlaggenmasten, met zo te zien vlaggenmasthouders van siersmeedijzer, stonden op het dak. Een brede dakrand van tegels (?) sierde de twee hoogste volumes; schoorstenen (?) accentueerden de hoogste én laagste volumes.
De centraal gelegen entree werd omgeven door siermetselwerk, met erboven de schoolnaam in sierlijke gevelletters. Twee staande vlaggenmasten, met zo te zien vlaggenmasthouders van siersmeedijzer, stonden op het dak. Een brede dakrand van tegels (?) sierde de twee hoogste volumes; schoorstenen (?) accentueerden de hoogste én laagste volumes.
InteriorVan het interieur zijn geen foto’s bekend, maar gelukkig hebben we wel de beschrijving van De Telegraaf:
‘Het maakt van binnen een ietwat donkeren Indruk, doordat de gangen slechts daglicht ontvangen door de ramen in de deuren der aan beide zijden gelegen lokaliteiten. Ook zijn de trappen dunkt ons, vrij smal. Daartegenover zijn gymnastieklokaal en speelplaats zeer ruim. De lokalen, met breede ramen, bieden ieder plaats voor 30 leerlingen; vloeren en muren zijn hoogst eenvoudig, onderscheidenlijk gewone geschaafde planken en een frescolietkleurtje. Hier en daar is glas-in-lood aangebracht, vooral bij den hoofdingang en voorts valt op de aanwending op zéér ruime schaal van tegels in de gangen en langs de muren van het trappenhuis.
De heer Roest waarschuwde ons echter, hierbij niet aan overdadige luxe te denken en verklapte het geheim: deze tegels behoorden tot afgekeurde partijen, welke hij overal in het land tegen spotprijzen had opgekocht. En het moet gezegd: het effect is lang niet slecht, ondanks een bobbeltje hier en daar en nog al wat verschillende kleurnuances.'
‘Het maakt van binnen een ietwat donkeren Indruk, doordat de gangen slechts daglicht ontvangen door de ramen in de deuren der aan beide zijden gelegen lokaliteiten. Ook zijn de trappen dunkt ons, vrij smal. Daartegenover zijn gymnastieklokaal en speelplaats zeer ruim. De lokalen, met breede ramen, bieden ieder plaats voor 30 leerlingen; vloeren en muren zijn hoogst eenvoudig, onderscheidenlijk gewone geschaafde planken en een frescolietkleurtje. Hier en daar is glas-in-lood aangebracht, vooral bij den hoofdingang en voorts valt op de aanwending op zéér ruime schaal van tegels in de gangen en langs de muren van het trappenhuis.
De heer Roest waarschuwde ons echter, hierbij niet aan overdadige luxe te denken en verklapte het geheim: deze tegels behoorden tot afgekeurde partijen, welke hij overal in het land tegen spotprijzen had opgekocht. En het moet gezegd: het effect is lang niet slecht, ondanks een bobbeltje hier en daar en nog al wat verschillende kleurnuances.'
Links
Submitted by Marcel Westhoff
Professional or personal relationIk zag een deel van de gevel van dit gebouw op de achtergrond staan van een foto in het Nationaal Holocaust Museum. Toen ik naar informatie hierover zocht, stuitte ik op dit voor mij tot dan toe totaal onbekend gebouw.
Related objects