Details
Name
Gijselaarsbank, Leiden
Number of images: 16
IntroductionOpvallend ontwerp van keramist en beeldhouwer W.C. Brouwer, die hier niet alleen wederom laat zien een meester in de toepassing van terracotta te zijn, maar tevens raad weet met het creatief gebruik van baksteen.
AddressRapenburg
PlaceLeiden
CountryNederland
Object typeRijksmonument, Zitmeubel
Monument number515132
Creator W.C. Brouwer (Kunstenaar)
Production date1920
MaterialBaksteen, Terracotta
Current conditionLocatie ongewijzigd en nog altijd in gebruik
BackgroundDe Gijselaarsbank, ook wel Werklozenbank genaamd, is een eerbetoon aan Jhr. N.C. de Gijselaar, die van 1910 tot 1927 burgemeester van Leiden was en tijdens de Eerste Wereldoorlog trachtte tekorten te verminderen en goederen eerlijk te verdelen. In 1919 werd besloten tot de bouw van het monument; de opdracht ging naar keramist en beeldhouwer Willem Brouwer. Het werd gebouwd op de kop van de Rapenburg, waar sinds 1910 een overkluizing naar het Galgewater lag. De onthulling vond plaats op 23 april 1920.
In 1983 werd de Gijselaarsbank afgebroken in verband met vernieuwing van de overkluizing, om twee jaar laten teruggeplaatst te worden. Hierbij is het baksteen grotendeels vernieuwd en werd een steen met de tekst 'Na uitvoerige discussie herplaatst mei 1985 raadsbesluit 9-7-1984 R.V.nr. 44' geplaatst. In 1994 herstelde de gemeente de aansluiting van de verlichting op het elektriciteitsnet in de bekroningen van de hoog opgaande, als lantaarn fungerende delen van het monument. In 2017/2018 vond wederom een restauratie plaats, waarbij de terracotta onderdelen hersteld en waar nodig vervangen werden, het voegwerk weer verdiept uitgevoerd werd (zoals oorspronkelijk bedoeld was), en zijn er nieuwe ledlampen gemonteerd in de lantaarns.
In 1983 werd de Gijselaarsbank afgebroken in verband met vernieuwing van de overkluizing, om twee jaar laten teruggeplaatst te worden. Hierbij is het baksteen grotendeels vernieuwd en werd een steen met de tekst 'Na uitvoerige discussie herplaatst mei 1985 raadsbesluit 9-7-1984 R.V.nr. 44' geplaatst. In 1994 herstelde de gemeente de aansluiting van de verlichting op het elektriciteitsnet in de bekroningen van de hoog opgaande, als lantaarn fungerende delen van het monument. In 2017/2018 vond wederom een restauratie plaats, waarbij de terracotta onderdelen hersteld en waar nodig vervangen werden, het voegwerk weer verdiept uitgevoerd werd (zoals oorspronkelijk bedoeld was), en zijn er nieuwe ledlampen gemonteerd in de lantaarns.
DescriptionBrouwer heeft hier een opvallend monument gemaakt waarin met name het expressieve metselwerk schatplichtig is aan de Amsterdamse School.
Het symmetrische monument is gemaakt van baksteen en terracotta, waarbij de twee langwerpige bakstenen zuilen met siermetselwerk domineren. De zuilen worden bekroond door terracotta sierblokken met rode glazen bollen die als lantaarn functioneren. (Soortgelijke lampen treffen we aan bij de voormalige Vakschool voor Meisjes in Den Helder.) Het geheel wordt bekroond door uitkragende houten schilddakjes met uitstulpende terracotta bedekking. Het geeft het geheel een oosterse sfeer; een invloed die we vaker bij Amsterdamse School-objecten aantreffen.
Aan de binnenkant van de kolommen zijn twee terracotta gevelstenen aangebracht met symbolische figuren. De linker heeft de tekst 'Rouw 1914'; de rechter figuur staat met opgeheven handen en heeft de tekst 'Herleving 1919'. Tussen de zuilen is de eigenlijke bank, gevormd door terracotta blokken. Hierin staat de tekst 'Oorlogsjaren 1914-1919 - de Leidsche Burgerij aan haren burgemeester Jhr. Mr. Dr. N.C. de Gyselaar'. Aan weerszijden van de bank zijn terracotta blokken voorzien van abstracte decoraties; pal achter de rug ligt een diepe, gemetselde plantenbak.
Aan de westzijde is een plaquette van drie stukken grijze hardsteen met de tekst: 'Na uitvoerige discussie herplaatst mei 1985 raadsbesluit 9-7-1984 R.V.nr. 44'. Aan weerszijde van de zuilen zijn kleine driehoekige plantenbakken. Hier beginnen de in hoogte aflopende, licht uitwaaierende bakstenen muurtjes aan het Rapenburg. De hoogste delen hiervan zijn gedekt met terracotta platen.
Oorspronkelijk onderdeel van het monument was een iets verhoogde, waaiervormige bestrating van in elkaar grijpende bakstenen. Brouwer sprak in 1920 in een artikel in het blad Klei over 'het weefwerk van den baksteenvloer'. Dit straatwerk is midden jaren ’50 verdwenen, toen er een overdekte post werd geplaatst voor de verkeersagent. De niet-originele plavuizen die lange tijd voor de zitbank lagen zijn in 2012 verwijderd. Er zijn plannen om de sierbestrating terug te brengen (er ligt een reconstructie op papier klaar), maar onduidelijk is wat er met die plannen gaat gebeuren.
Het symmetrische monument is gemaakt van baksteen en terracotta, waarbij de twee langwerpige bakstenen zuilen met siermetselwerk domineren. De zuilen worden bekroond door terracotta sierblokken met rode glazen bollen die als lantaarn functioneren. (Soortgelijke lampen treffen we aan bij de voormalige Vakschool voor Meisjes in Den Helder.) Het geheel wordt bekroond door uitkragende houten schilddakjes met uitstulpende terracotta bedekking. Het geeft het geheel een oosterse sfeer; een invloed die we vaker bij Amsterdamse School-objecten aantreffen.
Aan de binnenkant van de kolommen zijn twee terracotta gevelstenen aangebracht met symbolische figuren. De linker heeft de tekst 'Rouw 1914'; de rechter figuur staat met opgeheven handen en heeft de tekst 'Herleving 1919'. Tussen de zuilen is de eigenlijke bank, gevormd door terracotta blokken. Hierin staat de tekst 'Oorlogsjaren 1914-1919 - de Leidsche Burgerij aan haren burgemeester Jhr. Mr. Dr. N.C. de Gyselaar'. Aan weerszijden van de bank zijn terracotta blokken voorzien van abstracte decoraties; pal achter de rug ligt een diepe, gemetselde plantenbak.
Aan de westzijde is een plaquette van drie stukken grijze hardsteen met de tekst: 'Na uitvoerige discussie herplaatst mei 1985 raadsbesluit 9-7-1984 R.V.nr. 44'. Aan weerszijde van de zuilen zijn kleine driehoekige plantenbakken. Hier beginnen de in hoogte aflopende, licht uitwaaierende bakstenen muurtjes aan het Rapenburg. De hoogste delen hiervan zijn gedekt met terracotta platen.
Oorspronkelijk onderdeel van het monument was een iets verhoogde, waaiervormige bestrating van in elkaar grijpende bakstenen. Brouwer sprak in 1920 in een artikel in het blad Klei over 'het weefwerk van den baksteenvloer'. Dit straatwerk is midden jaren ’50 verdwenen, toen er een overdekte post werd geplaatst voor de verkeersagent. De niet-originele plavuizen die lange tijd voor de zitbank lagen zijn in 2012 verwijderd. Er zijn plannen om de sierbestrating terug te brengen (er ligt een reconstructie op papier klaar), maar onduidelijk is wat er met die plannen gaat gebeuren.
Links
Submitted by Marcel Westhoff
Professional or personal relationDeze bank stond op mijn lijstje sinds ik het pand aan de Middenweg in Den Helder beschreef.
Related objects