Details
Naam
5e Montessorischool, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 18
IntroductieDat is het leuke van de Amsterdamse School: zelfs als je een object al decennia kent, kun je nog nieuwe details ontdekken!
AdresHerschelstraat 2-4
Postcode(s)1098 JA
PlaatsAmsterdam
LandNederland
VervaardigerPublieke Werken (Architect)
Nico Lansdorp (Architect)
C. van der Wilk (Architect)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Nico Lansdorp (Architect)
C. van der Wilk (Architect)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Datum1932
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarStichting tussen Amstel en IJ
Oorspronkelijke functieLagere School
Huidige functieLagere School
Type objectGemeentelijk monument, Blok
AchtergrondDit scholencomplex bestond in den beginne uit vier openbare scholen: de H.H. van Kolschool voor Uitgebreid Lager Onderwijs (Henri van Kol (1852-1925) was een van de twaalf oprichters van de SDAP), de Vijfde Montessorischool voor gewoon L.O., een Montessori kleuterschool en een 'gewone' kleuterschool. Als architect namens Publieke Werken worden zowel Lansdorp als C. van der Wilk genoemd.
Bij de opening van de school vermeldde het dagblad Het Volk het volgende:
"De wethouder noemde het een prettige gedachte, dat de gemeente in het zich snel uitbreidende Linnaeusparkkwartier geheel bij is op onderwijsgebied. In de behoefte aan onderwijs kan thans volledig worden voorzien, al is men gedwongen geweest zich in een overgangstijdperk te behelpen. Met den bouw van het nieuwe scholencomplex is aan alle wenschen zo goed mogelijk voldaan. Het gebouw is opgezet in een tijd, waarin wij nog niet zoveel over versobering spraken als thans. Ook uiterlijk draagt het daarvan de sporen, al is uiteraard luxe vermeden. In ieder geval mag gezegd worden, aldus spr., dat met den bouw van deze school een goede bestemming aan belastinggeld is gegeven. Op het volksonderwijs moet naar de mening van het gemeentebestuur juist in dezen tijd zoo weinig mogelijk bezuinigd worden. Goed onderwijs is van het hoogste belang voor het in stand houden van de volkskracht."
Spr. gaf te kennen, als deze scholen na verloop van eenigen tijd gevuld zijn, het complex nog zal moeten worden uitgebreid met een nieuwe u.l.o.-school met vierjarigen cursus.
Vervolgens uitte spr. zijn verheugenis over de groote belangstelling van de Linnaeusparkbewoners voor het openbaar onderwijs. Voor dit onderwijs geldt het woord van Galileï: "En toch beweegt zij zich!" "Het openbaar onderwijs heeft een grote toekomst voor zich."
Bij de opening van de school vermeldde het dagblad Het Volk het volgende:
"De wethouder noemde het een prettige gedachte, dat de gemeente in het zich snel uitbreidende Linnaeusparkkwartier geheel bij is op onderwijsgebied. In de behoefte aan onderwijs kan thans volledig worden voorzien, al is men gedwongen geweest zich in een overgangstijdperk te behelpen. Met den bouw van het nieuwe scholencomplex is aan alle wenschen zo goed mogelijk voldaan. Het gebouw is opgezet in een tijd, waarin wij nog niet zoveel over versobering spraken als thans. Ook uiterlijk draagt het daarvan de sporen, al is uiteraard luxe vermeden. In ieder geval mag gezegd worden, aldus spr., dat met den bouw van deze school een goede bestemming aan belastinggeld is gegeven. Op het volksonderwijs moet naar de mening van het gemeentebestuur juist in dezen tijd zoo weinig mogelijk bezuinigd worden. Goed onderwijs is van het hoogste belang voor het in stand houden van de volkskracht."
Spr. gaf te kennen, als deze scholen na verloop van eenigen tijd gevuld zijn, het complex nog zal moeten worden uitgebreid met een nieuwe u.l.o.-school met vierjarigen cursus.
Vervolgens uitte spr. zijn verheugenis over de groote belangstelling van de Linnaeusparkbewoners voor het openbaar onderwijs. Voor dit onderwijs geldt het woord van Galileï: "En toch beweegt zij zich!" "Het openbaar onderwijs heeft een grote toekomst voor zich."
BeschrijvingDeze school is gebouwd in een C-vorm, die afgesloten wordt door een gietijzeren hek waarbinnen het grote schoolplein valt. De pleinkant ligt aan het Galileïplantsoen. Het hoofdgebouw beslaat de hele even zijde van de Herschelstraat en de zijvleugels liggen resp. aan de Mr. P.N. Arntzeniusweg en de Johann Keplerstraat. De ingangen van de zijvleugels liggen (op de kop van de vleugel) aan het Galileïplantsoen. Van oorsprong waren dit de toegangsdeuren van de kleuterscholen. De zijvleugels zijn d.m.v. eenlaags bouwdelen met het hoofdgebouw verbonden.
De school is gebouwd in rode baksteen en heeft zwarte pannendaken. Het is een spannend en moeilijk te beschrijven geheel, dat elegant overkomt. Niet de massieve vorm die veel Amsterdamse scholen van Publieke Werken kenmerkt. Zadeldaken op de hoofd- en zijvleugels, een aangepast schilddak op de verbindingen tussen de vleugels, een plat dak op een van de trappenhuizen, verschillende dakhoogten met overkragende goten. Een overzichtsfoto van de school is niet te maken door de grootte van het gebouw en de weelderige bomen- en plantengroei in de omgeving.
Het hoofdgebouw heeft drie bouwlagen. Aan de Herschelstraat, de gangkant, op de parterre boven hoofdhoogte telkens drie horizontale, rechthoekige vensters, ieder onderverdeeld in zes kleine raampjes. Tussen die raampartijen een brede bakstenen strook. Aan de onderkant een doorlopende betonnen vensterbank en erboven een smalle betonnen strook. Op de eerste etage smalle verticale ramen die ieder onderverdeeld zijn in drie boven elkaar gelegen vierkante raampjes. Bovenaan de tweede etage, onder de dakgoot een aaneengesloten rij van ramen, elk weer verdeeld in zes raampjes. Deze rij ramen net onder de dakgoot zou een kenmerk zijn van architect N. Lansdorp.
Aan deze kant van de school zijn twee ingangen. Het gebouw is natuurlijk ontworpen voor twee verschillende scholen. In het midden van deze hoofdvleugel loopt de scheiding van de bouweenheden. Dat is aan de buitenkant niet te zien. De rechter deur ligt aan de rooilijn in een vooruitspringend gedeelte van de gevel. Dit gedeelte heeft maar een etage en een lager beginnend dak dan het brede middenstuk van het hoofdgebouw. Het trappenhuis bij de linker deur is ook in een vooruitspringend gedeelte gemaakt dat eruit ziet als een rechte kolom met een plat dak. De muur heeft lange smalle verticale ramen die weer in kleine raampjes zijn onderverdeeld. Aan de andere kant van de kolom staat de deur dwars op de rooilijn. Door een luifel ontstaat het idee van een portiek met rechts een hooggelegen gemetselde bloemen- of plantenbak. Boven dit gedeelte weer een lagere dakaanzet.
Het overgrote deel van de gebouwen is gemetseld in noorsverband, maar boven de ingang Herschelstraat 4 is stapelverband toegepast evenals naast de deur van nummer 2. Daar is ook een viersteens hoge donkerder plint gemaakt. Boven de bloembak evenwijdig aan de deur siermetselwerk. Beide zijvleugels zijn ook niet hetzelfde, o.a. omdat de grote ramen van de klaslokalen naar het zuidwesten liggen. Dus bij de ene vleugel aan de kant van de speelplaats en bij de andere vleugel aan de kant van de straat.
Dit gebouw is alleen met veel tekst te beschrijven. Daarom voeg ik veel foto’s toe. Die maken meer duidelijk dan woorden. Op een aparte zuil tegen het trappenhuis bij de linker deur in de Herschelstraat staat hoog boven de grond de “Rattenvanger van Hamelen”, een beeldhouwwerk van Hildo Krop in Franse kalksteen.
De rattenvanger loopt met zijn fluit voorop. De Wezer stroomt, de ratten kruipen uit hun holen, een kind gaat achter de rattenvanger aan en een moeder trekt zich de haren uit het hoofd. Een klein beeldhouwwerk (66 cm) waarin een heel verhaal verteld wordt.
Op de speelplaats aan het Galileïplantsoen staat rechts een beeldhouwwerk waarvan een hoofd ontbreekt. Wat het voorstelt weet ik niet. Misschien “Zwaan kleef aan”, maar de zwaan kan ik niet vinden.
Het leukste van dit gebouw vind ik de nokbalken. Het heeft meer dan 45 jaar geduurd voordat ik ze ontdekte. Ze steken, hoog boven de grond, buiten de gevel van de zadeldaken en zijn door Krop voorzien van snijwerken in teakhout voorstellend een eekhoorn, een reiger en een hert. Oorspronkelijk waren zij gepolychromeerd, nu zijn ze wit geschilderd.
De school is gebouwd in rode baksteen en heeft zwarte pannendaken. Het is een spannend en moeilijk te beschrijven geheel, dat elegant overkomt. Niet de massieve vorm die veel Amsterdamse scholen van Publieke Werken kenmerkt. Zadeldaken op de hoofd- en zijvleugels, een aangepast schilddak op de verbindingen tussen de vleugels, een plat dak op een van de trappenhuizen, verschillende dakhoogten met overkragende goten. Een overzichtsfoto van de school is niet te maken door de grootte van het gebouw en de weelderige bomen- en plantengroei in de omgeving.
Het hoofdgebouw heeft drie bouwlagen. Aan de Herschelstraat, de gangkant, op de parterre boven hoofdhoogte telkens drie horizontale, rechthoekige vensters, ieder onderverdeeld in zes kleine raampjes. Tussen die raampartijen een brede bakstenen strook. Aan de onderkant een doorlopende betonnen vensterbank en erboven een smalle betonnen strook. Op de eerste etage smalle verticale ramen die ieder onderverdeeld zijn in drie boven elkaar gelegen vierkante raampjes. Bovenaan de tweede etage, onder de dakgoot een aaneengesloten rij van ramen, elk weer verdeeld in zes raampjes. Deze rij ramen net onder de dakgoot zou een kenmerk zijn van architect N. Lansdorp.
Aan deze kant van de school zijn twee ingangen. Het gebouw is natuurlijk ontworpen voor twee verschillende scholen. In het midden van deze hoofdvleugel loopt de scheiding van de bouweenheden. Dat is aan de buitenkant niet te zien. De rechter deur ligt aan de rooilijn in een vooruitspringend gedeelte van de gevel. Dit gedeelte heeft maar een etage en een lager beginnend dak dan het brede middenstuk van het hoofdgebouw. Het trappenhuis bij de linker deur is ook in een vooruitspringend gedeelte gemaakt dat eruit ziet als een rechte kolom met een plat dak. De muur heeft lange smalle verticale ramen die weer in kleine raampjes zijn onderverdeeld. Aan de andere kant van de kolom staat de deur dwars op de rooilijn. Door een luifel ontstaat het idee van een portiek met rechts een hooggelegen gemetselde bloemen- of plantenbak. Boven dit gedeelte weer een lagere dakaanzet.
Het overgrote deel van de gebouwen is gemetseld in noorsverband, maar boven de ingang Herschelstraat 4 is stapelverband toegepast evenals naast de deur van nummer 2. Daar is ook een viersteens hoge donkerder plint gemaakt. Boven de bloembak evenwijdig aan de deur siermetselwerk. Beide zijvleugels zijn ook niet hetzelfde, o.a. omdat de grote ramen van de klaslokalen naar het zuidwesten liggen. Dus bij de ene vleugel aan de kant van de speelplaats en bij de andere vleugel aan de kant van de straat.
Dit gebouw is alleen met veel tekst te beschrijven. Daarom voeg ik veel foto’s toe. Die maken meer duidelijk dan woorden. Op een aparte zuil tegen het trappenhuis bij de linker deur in de Herschelstraat staat hoog boven de grond de “Rattenvanger van Hamelen”, een beeldhouwwerk van Hildo Krop in Franse kalksteen.
De rattenvanger loopt met zijn fluit voorop. De Wezer stroomt, de ratten kruipen uit hun holen, een kind gaat achter de rattenvanger aan en een moeder trekt zich de haren uit het hoofd. Een klein beeldhouwwerk (66 cm) waarin een heel verhaal verteld wordt.
Op de speelplaats aan het Galileïplantsoen staat rechts een beeldhouwwerk waarvan een hoofd ontbreekt. Wat het voorstelt weet ik niet. Misschien “Zwaan kleef aan”, maar de zwaan kan ik niet vinden.
Het leukste van dit gebouw vind ik de nokbalken. Het heeft meer dan 45 jaar geduurd voordat ik ze ontdekte. Ze steken, hoog boven de grond, buiten de gevel van de zadeldaken en zijn door Krop voorzien van snijwerken in teakhout voorstellend een eekhoorn, een reiger en een hert. Oorspronkelijk waren zij gepolychromeerd, nu zijn ze wit geschilderd.
Recente ontwikkelingenIn 2009-2010 is het gebouw onder supervisie van André van Stigt (Projectarchitect H. Kuiper) voor € 3,9 miljoen gerestaureerd en intern compleet aangepast om ook in de toekomst goed onderwijs te kunnen bieden. Inmiddels heeft de Vijfde Montessorischool het hele complex in gebruik.
Bronnen
Monumenten Inventarisatie Project.
G. Bolhuis, Atlas Gordel ’20-‘40 (Amsterdam 2004).
Archief van N. Lansdorp en M.N. Lansdorp.
Loek van Vlerken en Wim Heij, Hildo Krop stadsbeeldhouwer van Amsterdam (Stichting Instituut Collectie Krop 2012).
Links
Ingezonden door Corrie Groen- Pickhard
Professionele of persoonlijke bandIk woon in het Linnaeusparkkwartier. Het bijzondere aan dit gebouw vind ik de houtsneden aan de uitstekende nokbalken.
Gerelateerde objecten