Details
Naam
Gemaalgebouw Stadwijck
.jpg&width=650&height=650&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
.jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 37
IntroductieDit gemaal is onderdeel van het waterbouwkundig complex Amsteldijk.
AdresAmsteldijk 272 272
Postcode(s)1079 LK
PlaatsAmsterdam
LandNederland
VervaardigerPublieke Werken (Architect)
Arend Jan Westerman (Architect)
Arend Jan Westerman (Architect)
Datum1921
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarGemeente Amsterdam
Oorspronkelijke functieGemaal
Huidige functieGemaal
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
AchtergrondIn 1915 maakte architect Berlage een plan voor de uitbreiding van Amsterdam Zuid in de Binnendijkse Buitenveldertse polder. Die uitbreiding is het huidige Buitenveldert. In dit plan nam Berlage een gemaal (gemaal Stadwijck), schutsluis (de Zorgvliedsluis), vaste brug (brug 424) en twee sluiswachterhuizen op. Die kwamen aan het uiteinde van de waterloop te staan, die meteen de zuidelijke grens vormde van de tuinstedelijke bebouwing in zijn uitbreidingsplan.
De Binnendijkse Buitenveldertse polder werd rond 1630 opgericht en functioneerde als klein waterschap. In 1634 werd een octrooi verleend om gronden te verwerven voor molens, molentochten en kaden. Aan de oostkant van de polder stonden de meeste molens, die sloegen via de Amsteldijk uit op de Amstel. De bemaling ging met drie schepradmolens, die in de negentiende en twintigste eeuw zijn gesloopt. In 1877 werd in de buurt van een van de molens een stoomgemaal gebouwd met twee vijzelpompen. Dit gemaal deed dienst tot 1921. Toen werd het vervangen door gemaal Stadwijck. Behalve het gemaal werd in 1921 ook de Zorgvliedsluis gebouwd.
Samen met de Zorgvliedsluis, het machinistenhuis en de sluiswachterswoning is het gemaal Stadwijck een bijzonder waterstaatkundig werk. Het is behoorlijk uniek dat deze bouwwerken zo goed bewaard zijn gebleven, net als de oorspronkelijke natuur en de waterlopen die eromheen liggen.
De Buitenveldertpolder is niet tot boezempeil opgehoogd. De waterlopen liggen hier daarom op polderpeil: NAP -2,00 m. Dat is laag en betekent dat sluis en gemaal nog altijd nodig zijn om de waterhuishouding te reguleren en droge voeten te houden.
De Binnendijkse Buitenveldertse polder werd rond 1630 opgericht en functioneerde als klein waterschap. In 1634 werd een octrooi verleend om gronden te verwerven voor molens, molentochten en kaden. Aan de oostkant van de polder stonden de meeste molens, die sloegen via de Amsteldijk uit op de Amstel. De bemaling ging met drie schepradmolens, die in de negentiende en twintigste eeuw zijn gesloopt. In 1877 werd in de buurt van een van de molens een stoomgemaal gebouwd met twee vijzelpompen. Dit gemaal deed dienst tot 1921. Toen werd het vervangen door gemaal Stadwijck. Behalve het gemaal werd in 1921 ook de Zorgvliedsluis gebouwd.
Samen met de Zorgvliedsluis, het machinistenhuis en de sluiswachterswoning is het gemaal Stadwijck een bijzonder waterstaatkundig werk. Het is behoorlijk uniek dat deze bouwwerken zo goed bewaard zijn gebleven, net als de oorspronkelijke natuur en de waterlopen die eromheen liggen.
De Buitenveldertpolder is niet tot boezempeil opgehoogd. De waterlopen liggen hier daarom op polderpeil: NAP -2,00 m. Dat is laag en betekent dat sluis en gemaal nog altijd nodig zijn om de waterhuishouding te reguleren en droge voeten te houden.
BeschrijvingHet gemaalgebouw is in bruine bakstenen opgetrokken. Bijna rondom bevindt zich een rij van kleine, door roeden in vierkanten of ruiten verdeelde vensters. Aan zowel de zijkanten als de op de uitbouw aan de gemaalzijde bestaat de gevel uit donkergroen, verticaal geplaatst houtwerk. Aan de straatzijde van het gebouw zit een groene, kloeke dubbele deur met ijzeren sierelementen.
Het machinistenhuis ligt direct ten noorden van het gemaalgebouw en het sluiswachtershuis aan de overkant van de schutsluis. De twee woningen zijn identiek en hebben dezelfde architectonische karakteristieken en details als het gemaalgebouw. Deze beide woningen zijn vanaf de openbare weg nauwelijks zichtbaar en om die reden niet verder meegenomen in de beschrijving.
Het machinistenhuis ligt direct ten noorden van het gemaalgebouw en het sluiswachtershuis aan de overkant van de schutsluis. De twee woningen zijn identiek en hebben dezelfde architectonische karakteristieken en details als het gemaalgebouw. Deze beide woningen zijn vanaf de openbare weg nauwelijks zichtbaar en om die reden niet verder meegenomen in de beschrijving.
Recente ontwikkelingenIn 2015 heeft Waternet groot bouwkundig herstel uitgevoerd aan gemaal Stadwijck, in combinatie met werktuigbouwkundige en elektrotechnische werkzaamheden. Zo is o.a. de uitstroom hersteld en het krooshek bij de instroom vervangen. Bouwadvies Groot Holland heeft de plannen voor de bouwkundige werkzaamheden gemaakt en Waternet bijgestaan in de uitvoering van deze werkzaamheden.
Ingezonden door Annemarieke Verheij
Professionele of persoonlijke bandHet gemaalgebouw heeft jarenlang verborgen gelegen achter groen en verkeerde in slechte staat. Het was me dan ook niet eerder opgevallen Pas toen het herstel in 2015 was afgerond bleek er een heel mooi gebouwtje achter de steigers vandaan te komen. Met enige moeite is tussen het groen door het machinistenhuis te zien. De sluis met bijbehorende woning heb ik in ieder geval vanaf de Zuidelijke Wandelweg niet kunnen bereiken.
Gerelateerde objecten