Details
Naam
Jan Lievensschool (v.m.), Amsterdam, exterieur
Aantal afbeeldingen: 23
IntroductieEen bijzondere dubbelschool: aan de ene zijde de lokalen voor de jongens en aan de andere zijde die voor de meisjes.
AdresSmaragdplein 3 en 5
Postcode(s)1074 HA
PlaatsAmsterdam
LandNederland
VervaardigerPublieke Werken (Architect)
Nico Lansdorp (Architect)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Ad Grimmon (Kunstenaar)
Nico Lansdorp (Architect)
Hildo Krop (Kunstenaar)
Ad Grimmon (Kunstenaar)
Datum1920
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarGemeente overig
Oorspronkelijke functieLagere School
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
AchtergrondRond 1920 werden door de invoering van de leerplicht en de algehele gelijkstelling tussen bijzonder onderwijs en openbaar onderwijs een groot aantal nieuwe scholen gebouwd. Hiermee gepaard ging een modernisering van het schoolgebouw in het algemeen. Niet alleen de opstelling en indeling van de klas, maar ook de positionering van de lokalen en de bijzondere faciliteiten van de scholen werden een onderwerp van discussie. De bouw van scholen was de verantwoordelijkheid van de dienst Publieke Werken. Voor deze "Jan Lievensschool" voor gewoon lager onderwijs (glo) met twee verdiepingen paste de Dienst der Publieke Werken een strakke variant van de Amsterdamse School toe.
De school ligt in de Diamantbuurt, rechts achter het badhuis. De Diamantbuurt was al flink bebouwd met woningen maar nog niet helemaal af. Zoals te zien is op de foto's die in 1923 in Wendingen werden gepubliceerd, lag het gebouw ten tijde van de bouw nog aan de Jan Lievenstraat (geschreven met één s). Niet veel later ontstond het Smaragdplein, toen architect Hamers tussen 1925 en 1929 voor Eigen Haard de woningen aan de Jan Lievensstraat bouwde. Een poort onder de huizen in de Jan Lievensstraat geeft sindsdien toegang tot het plein. Tegenover de school zou dezelfde Hamers in 1931 nog een reeks huisjes met zadeldaken bouwen die het plein een haast dorps karakter geven.
Het is een van de eerste dubbelscholen, met aan de ene zijde lokalen voor de jongens en de andere kant die voor meisjes. Wel was er een gedeelde gymzaal. Het ontwerp is mogelijk toe te schrijven aan Nico Lansdorp vanwege stijlovereenkomsten met andere scholen. Lansdorp was een architect die zeer begaan was met de discussie van het scholenvraagstuk en ondanks de collectiviteit bij de Dienst Publieke Werken, is het zeker dat hij verantwoordelijk was voor het grootste gedeelte van het ontwerp van vele zo niet alle 160 gebouwde scholen.
De school ligt in de Diamantbuurt, rechts achter het badhuis. De Diamantbuurt was al flink bebouwd met woningen maar nog niet helemaal af. Zoals te zien is op de foto's die in 1923 in Wendingen werden gepubliceerd, lag het gebouw ten tijde van de bouw nog aan de Jan Lievenstraat (geschreven met één s). Niet veel later ontstond het Smaragdplein, toen architect Hamers tussen 1925 en 1929 voor Eigen Haard de woningen aan de Jan Lievensstraat bouwde. Een poort onder de huizen in de Jan Lievensstraat geeft sindsdien toegang tot het plein. Tegenover de school zou dezelfde Hamers in 1931 nog een reeks huisjes met zadeldaken bouwen die het plein een haast dorps karakter geven.
Het is een van de eerste dubbelscholen, met aan de ene zijde lokalen voor de jongens en de andere kant die voor meisjes. Wel was er een gedeelde gymzaal. Het ontwerp is mogelijk toe te schrijven aan Nico Lansdorp vanwege stijlovereenkomsten met andere scholen. Lansdorp was een architect die zeer begaan was met de discussie van het scholenvraagstuk en ondanks de collectiviteit bij de Dienst Publieke Werken, is het zeker dat hij verantwoordelijk was voor het grootste gedeelte van het ontwerp van vele zo niet alle 160 gebouwde scholen.
BeschrijvingHet gaat om een symmetrisch gebouw. De zuidzijde met de hoofdingangen ligt aan het plein. Het midden wijkt iets terug. Achter de grote, vierkante vensters bevinden zich de lokalen. Aan de uiteinden wijkt een rechthoekige uitbouw met een vijfhoekige erker in het midden iets terug. Hierin zitten de ingangen met kleine vensters, die karakteristiek zijn voor de Amsterdamse School. Boven in de zijgevels zijn, ook weer symmetrisch, naast de vijfhoekige erker bijzonder mooi vormgegeven langwerpige ramen aangebracht, die uit drie delen bestaan.
Verder is het geprononceerde metselwerk langs de gevel opvallend. Het gaat om bakstenen die in linten langs de begane grond en boven de tweede verdieping zijn aangebracht. Zij zorgen voor mooie schaduwwerking. Op hoeken hoog aan de gevel zijn verder nog abstracte versieringen van baksteen en natuursteen te zien, die uit de gevel steken. Hun functie is vandaag de dag niet duidelijk, maar bij het bekijken van oude foto's blijkt het te gaan om de basis van vlaggenmasten. Hildo Krop vervaardigde het beeldhouwwerk naast de beide ingangen. We zien frontaal een schrijvende faun.
Verder is het geprononceerde metselwerk langs de gevel opvallend. Het gaat om bakstenen die in linten langs de begane grond en boven de tweede verdieping zijn aangebracht. Zij zorgen voor mooie schaduwwerking. Op hoeken hoog aan de gevel zijn verder nog abstracte versieringen van baksteen en natuursteen te zien, die uit de gevel steken. Hun functie is vandaag de dag niet duidelijk, maar bij het bekijken van oude foto's blijkt het te gaan om de basis van vlaggenmasten. Hildo Krop vervaardigde het beeldhouwwerk naast de beide ingangen. We zien frontaal een schrijvende faun.
InterieurDe smeedijzeren leuningen en het glas in lood in de twee trappenhuizen zijn nog min of meer in de oorspronkelijke staat en een mooi voorbeeld van de vormgeving van Ad Grimmon. Foto's hiervan zijn hier te vinden bij de behandeling van het interieur.
Recente ontwikkelingenHet gebouw is nog lang als school in gebruik geweest. Het is tussen 2008 en 2010 door VDVDP Architecten volledig heringericht ten behoeve van de huisvesting van een multifunctionele accommodatie. Onder de naam "De Edelsteen" vinden wij er tegenwoordig onder meer sociaal werk, jeugd- en jongerenwerk, dagopvang, buitenschoolse opvang en gespreksgroepen voor mantelzorgers. Op de website van VDVDP valt te lezen: "Aan het ontwerpproces hebben gebruikers uit de buurt actief deelgenomen, wat heeft geresulteerd in een verzameling van uiteenlopende functies die een plek in het gebouw hebben gekregen: een beheerdersruimte, ontmoetingsruimte, kookruimte, speelzaal incl. kleedruimten, artist-in-residence ruimte, peuterspeelzaal, computerruimte, jongenskamer en meidenkamer, recreatieve ruimte, muziekruimte, film –en radiostudio, opnamestudio, film- en cursusruimte en diverse kantoorruimten.
Door de clustering van al deze functies is de basis gelegd voor een potentiële samenwerking tussen de verschillende gebruikersgroepen. Feitelijk wordt het gebouw gezien als één grote ontmoetingsruimte. Om de mogelijkheden hiervoor te versterken zijn ruimtelijk ingrepen uitgevoerd die het gebouw een transparant karakter en een flexibel invulbare functionaliteit geven. De oorspronkelijke interne structuur van het gebouw is hersteld door het terugbrengen van de middencorridor. Naast de twee bestaande, gesloten trappenhuizen doorsnijden in aansluiting op deze middencorridor twee nieuwe trappen diagonaal het gebouw zodat de verkeersruimten onderdeel worden van het totale functioneren van het gebouw."
Door de clustering van al deze functies is de basis gelegd voor een potentiële samenwerking tussen de verschillende gebruikersgroepen. Feitelijk wordt het gebouw gezien als één grote ontmoetingsruimte. Om de mogelijkheden hiervoor te versterken zijn ruimtelijk ingrepen uitgevoerd die het gebouw een transparant karakter en een flexibel invulbare functionaliteit geven. De oorspronkelijke interne structuur van het gebouw is hersteld door het terugbrengen van de middencorridor. Naast de twee bestaande, gesloten trappenhuizen doorsnijden in aansluiting op deze middencorridor twee nieuwe trappen diagonaal het gebouw zodat de verkeersruimten onderdeel worden van het totale functioneren van het gebouw."
Bronnen
G. Vermeer ea, Historische gids van Amsterdam (Amsterdam, 2010).
Gemeentelijk Monumenten Project 2008-2014, Gemeente Amsterdam - Stadsdeel Zuid, 2014.
Wendingen nr 7, 1923.
Links
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandEen bijzonder mooi gebouw, bijzonder mooi gerestaureerd en met nieuwe functies behouden voor de toekomst. Het ligt verborgen aan een pleintje.
Gerelateerde objecten