Details
Naam
Hillehuis, Amsterdam
Aantal afbeeldingen: 39
IntroductieAchter de voorgevel aan het plein schuilt eigenlijk de zijgevel. Michel de Klerk op weg naar zijn meesterwerken.
AdresGabriël Metsustraat 22-34, Nicolaas Maesstraat 32-34
Postcode(s)1071 RA
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Vervaardiger Michel de Klerk (Architect)
Datum1911 - 1912
Huidige staatDeels of volledig gerenoveerd
OpdrachtgeverKlaas Hille
Huidige eigenaarMeerdere particuliere eigenaren
Oorspronkelijke functieEtagewoningen / appartementen
Huidige functieEtagewoningen / appartementen
Type objectRijksmonument, Blok
Monumentnummer1108-1113
AchtergrondMichel de Klerk tekende dit blok nog vóór hij met zijn collega's Kramer en Van der Meij het Scheepvaarthuis zou realiseren. Het was zijn eerste zelfstandig ontworpen werk, hoewel hij formeel nog wel in dienst was van architect H.A.J. Baanders. Het ging om een opdracht van de Amsterdamse projectontwikkelaar Klaas Hille, die na het succes van het Hillehuis zou starten met volkswoningen aan het Spaarndammerplantsoen, en waarvoor hij eveneens opdracht zou geven aan Michel de Klerk.
BeschrijvingBij het Hillehuis vatte De Klerk het woonblok al niet meer op als een reeks individuele panden, zoals gebruikelijk was, maar als een geheel, dat zich tegelijk wel aanpast aan zijn omgeving. De klassiek aandoende gevel aan het Johannes Vermeerplein volgt de traditie van de classicistische paleisfaçade, waar onder anderen ook Van der Pek en Berlage uit putten. De eerlijkheid waar zij voor vochten is bij De Klerk echter uit het zicht verdwenen. Niemand zal vermoeden dat het grootste deel van de pleinfaçade eigenlijk de zijgevel is van woningen aan de N. Maesstraat. De deur rechts onderin de gevel geeft toegang aan een klein hoekperceel, dat aan de buitenkant niet als zodanig herkenbaar is. Omwille van het pleinbeeld heeft De Klerk de interne structuur volkomen verhuld, op een manier die herinnert aan negentiende-eeuwse 'schijnarchitectuur'.
Intrigerend genoeg bereikt De Klerk zijn vernieuwende effecten dus door op belangrijke punten rationalisme weer in te ruilen voor traditie. Het unieke aan het Hillehuis is echter, dat het een paleisfaçade én een gevel die uit een serie eenheden bestaat, in één blok direct naast elkaar zet zonder dat er een structurele of functionele rechtvaardiging is. De Klerk brengt op deze manier het verschil tussen straat en plein duidelijk in de architectuur tot uiting. Hiermee heeft hij de basis gelegd voor de latere Amsterdamse Schoolstraatwanden, die bijna helemaal vanuit de stedenbouwkundige situatie waren ontwerpen.
Hoe baanbrekend De Klerks ontwerp ook was, de souplesse van de latere Amsterdamse Schoolarchitectuur is in het Hillehuis nog ver weg. Dat is niet alleen een kwestie van de tamelijk traditionele versieringsdetails. De aanpassing van de straatwanden aan het karakter van de omgeving zorgt voor een zekere spanning tussen de sterk verschillende gevels, en dreigt het eenheidsidee van het blok in gevaar te brengen. Om zijn blok toch tot een eenheid te maken, heeft De Klerk op de eerste verdieping een balkon langs de gevel laten lopen. Ondanks de verspringing in de hoek geeft ook de lange kap met dakpannen een indruk van eenheid.
Een groot aantal niet constructieve details wijst vooruit naar de Amsterdamse School en zal terugkeren in vele latere gebouwen. Het gaat hierbij om een expressief gebruik van baksteen, name bij het jaartal op de pleingevel, versieringen van ijzer en hout op en rond de voordeuren, huisnummers en hijsbalken zijn op een aparte manier vormgegeven en hier en daar zijn dakkapelletjes aangebracht, die met hun vorm of luiken al enigszins aan die van de latere Amsterdamse School doen denken. Tenslotte zijn er de organisch aandoende maar toch abstracte steunberen van het balkon.
Intrigerend genoeg bereikt De Klerk zijn vernieuwende effecten dus door op belangrijke punten rationalisme weer in te ruilen voor traditie. Het unieke aan het Hillehuis is echter, dat het een paleisfaçade én een gevel die uit een serie eenheden bestaat, in één blok direct naast elkaar zet zonder dat er een structurele of functionele rechtvaardiging is. De Klerk brengt op deze manier het verschil tussen straat en plein duidelijk in de architectuur tot uiting. Hiermee heeft hij de basis gelegd voor de latere Amsterdamse Schoolstraatwanden, die bijna helemaal vanuit de stedenbouwkundige situatie waren ontwerpen.
Hoe baanbrekend De Klerks ontwerp ook was, de souplesse van de latere Amsterdamse Schoolarchitectuur is in het Hillehuis nog ver weg. Dat is niet alleen een kwestie van de tamelijk traditionele versieringsdetails. De aanpassing van de straatwanden aan het karakter van de omgeving zorgt voor een zekere spanning tussen de sterk verschillende gevels, en dreigt het eenheidsidee van het blok in gevaar te brengen. Om zijn blok toch tot een eenheid te maken, heeft De Klerk op de eerste verdieping een balkon langs de gevel laten lopen. Ondanks de verspringing in de hoek geeft ook de lange kap met dakpannen een indruk van eenheid.
Een groot aantal niet constructieve details wijst vooruit naar de Amsterdamse School en zal terugkeren in vele latere gebouwen. Het gaat hierbij om een expressief gebruik van baksteen, name bij het jaartal op de pleingevel, versieringen van ijzer en hout op en rond de voordeuren, huisnummers en hijsbalken zijn op een aparte manier vormgegeven en hier en daar zijn dakkapelletjes aangebracht, die met hun vorm of luiken al enigszins aan die van de latere Amsterdamse School doen denken. Tenslotte zijn er de organisch aandoende maar toch abstracte steunberen van het balkon.
InterieurOp foto's op Funda heb ik gezien dat er sprake is van apart vormgegeven paneeldeuren met glas, die wellicht speciaal voor het Hillehuis zijn ontworpen.
Recente ontwikkelingenHet blok lijkt al lange tijd niet als geheel gerestaureerd en daardoor toont het rommelig. Op meerdere plaatsen is sprake van verval. Het sierlijke hek aan de pleinzijde toont beschadigingen en roest of is opgeleukt met gouden of rode accenten zonder dat daar een visie aan ten grondslag lijkt te liggen. Dakkapellen zijn soms uitgesproken lelijk en/of missen de originele luiken. Sommige steunberen van het balkon zijn verrassend genoeg vervangen door volstrekt abstracte en in kleur afwijkende exemplaren terwijl andere weer exacte kopieën lijken te zijn. In hippe taal noemen we dit gebouw "iconisch" maar het onderhoud wijst daar beslist niet op.
Bronnen
M. Bock, Michel de Klerk, Bouwmeester en tekenaar van de Amsterdamse School (Rotterdam 1997).
G. Vermeer, Historische gids van Amsterdam, Stadsuitbreidingen 1860-1935 (Amsterdam 2010).
A. Pronkhorst, De Amsterdamse School (Rijswijk 2003).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandDit gebouw, dat aan het begin staat van de Amsterdamse School, was nog niet beschreven op deze site. Dat kan natuurlijk niet. Mij gaf het de gelegenheid om het van nabij te bekijken. Hoe vaak ik er ook langs was gekomen, ik was er nog nooit met de camera in de hand omheen gelopen.
Gerelateerde objecten