Details
Name
De Inktpot, Utrecht
Number of images: 20
IntroductionGebouwd door de architect George van Heukelom, die bevriend was met Eduard Cuypers - wiens bureau wel wordt aangemerkt als broedplaats van de Amsterdamse School.
AddressMoreelsepark 1
Postal code(s)3511 EP
PlaceUtrecht
CountryNederland
Creator George van Heukelom (Architect)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
Production date1918 - 1921
Current conditionDeels of volledig gerenoveerd
ClientNederlandse Spoorwegen
Current ownerProrail
Original usageOverheidsgebouw overig
Current usageBedrijfsgebouw
Object typeRijksmonument, Gebouw
Monument number46955
BackgroundGebouwd tussen 1918 en 1921 in opdracht van de Nederlandse Spoorwegen als Hoofdadministratiegebouw III in sobere kubistisch-expressionistische trant naar ontwerp van G.W. van Heukelom. Samen met de twee eerdere gebouwen, namelijk Hoofdadministratiegebouw 1 (ontworpen door de architecten N.J. Kamperdijk en C. Vermeijs, gebouwd in 1870-71/naar ontwerp van A.C. Vink uitgebreid in 1879) en Hoofdadministratiegebouw II (ontworpen door J.F. Klinkhamer, gebouwd in 1893-95) heeft het ensemble de status van rijksmonument.
Is het Amsterdamse School? Deze vraag houdt de gemoederen bezig. In ieder geval is Berlage met zijn rationalisme niet ver weg. De invloed van de Amsterdamse School uit zich eerder in details dan in het geheel. Het monumentenregister spreekt dan ook van een "sober gedetailleerd kantoorgebouw in eigentijdse baksteenbouw, opgezet volgens rationalistische principes - herkenbaar in de symmetrische gelijkmatig verdeelde plattegrond en de toepassing van zoveel mogelijk vensters, alsook in de nadruk op de constructie door het gebruik van steunberen, pilasters en bogen - en ontworpen in een cubistisch-expressionistische trant waarvoor de grote verscheidenheid in blokvormige bouwvolumes en de ritmische gevelindeling met vele nissen en uitgebouwde steunberen kenmerkend is; tevens van belang uit oogpunt van de administratieve ontwikkeling van de spoorwegen, ontstaan als het is naar aanleiding van de fusie van de Mij. tot Exploitatie van Staatsspoorwegen en de Hollandsche Spoorwegmaatschappij in 1917."
Is het Amsterdamse School? Deze vraag houdt de gemoederen bezig. In ieder geval is Berlage met zijn rationalisme niet ver weg. De invloed van de Amsterdamse School uit zich eerder in details dan in het geheel. Het monumentenregister spreekt dan ook van een "sober gedetailleerd kantoorgebouw in eigentijdse baksteenbouw, opgezet volgens rationalistische principes - herkenbaar in de symmetrische gelijkmatig verdeelde plattegrond en de toepassing van zoveel mogelijk vensters, alsook in de nadruk op de constructie door het gebruik van steunberen, pilasters en bogen - en ontworpen in een cubistisch-expressionistische trant waarvoor de grote verscheidenheid in blokvormige bouwvolumes en de ritmische gevelindeling met vele nissen en uitgebouwde steunberen kenmerkend is; tevens van belang uit oogpunt van de administratieve ontwikkeling van de spoorwegen, ontstaan als het is naar aanleiding van de fusie van de Mij. tot Exploitatie van Staatsspoorwegen en de Hollandsche Spoorwegmaatschappij in 1917."
DescriptionAls Hoofdgebouw III der Nederlandse Spoorwegen tot stand gekomen omvangrijk, plat-afgedekt kantoorgebouw ter hoogte van vijf bouwlagen - souterrain, bel-etage en drie verdiepingen - geheel in baksteen opgetrokken in sobere cubistisch-expressionistische trant naar ontwerp van G.W. van Heukelom in 1918-21 rondom een rechthoekige binnenplaats op een geheel symmetrische grondslag met zowel aan de buitenzijde als aan de zijde van de binnenplaats een hoger opgaand middenrisaliet met ingangspartij in elk der gevels (met uitzondering van de Z.W.-gevel aan de binnenzijde), en met hoogoprijzende trap-, annex watertoren ter bekroning van de aan de N.O.-zijde gesitueerde hoofdingang; het geheel omgeven door een lage bakstenen tuinmuur, deels samengesteld uit misbaksels en voorts voorzien van blokvormige verzwaringen, in correspondentie met de zich sprongsgewijs naar boven toe verjongende steunberen tegen de gevels, die respectievelijk 19 en 16 traveeën tellen. Behalve door deze steunberen worden de gevels verder geleed door de verdiept aangebrachte hoge smalle vensters met gelijke stalen roedenverdeling, doch varierend in lengte en breedte en ritmisch gegroepeerd per twee, drie of vier, in elke als een spaarveld behandelde travee met lisenen en tandfriezen ter omlijsting.
De drievoudige hoofdingang met brede en hoge natuurstenen stoep, bevat recht afgesloten, zich sprongsgewijs verdiepende nissen waarin de dubbele houten deuren met koperen hekwerken zijn aangebracht en die worden bekroond door terracotta-friezen, die evenals de vier hoger geplaatste gestileerde koppen zijn vervaardigd door W.C. Brouwer, alsmede loden lampenhouders, verzonken in de voorgevel en herhaald op de hoeken, voorzien van aan de Amsterdamse School verwante en krullende motieven." (bron: Rijksmonumentenregister)
Het gebouw oogt vandaag de dag somberder dan bedoeld. De bakstenen waren van oorsprong licht gekleurd in de tinten rood, roze, grijs en groen. Dit is op sommige plaatsen nog zichtbaar, maar in het geheel gaan deze nuances verloren.
De drievoudige hoofdingang met brede en hoge natuurstenen stoep, bevat recht afgesloten, zich sprongsgewijs verdiepende nissen waarin de dubbele houten deuren met koperen hekwerken zijn aangebracht en die worden bekroond door terracotta-friezen, die evenals de vier hoger geplaatste gestileerde koppen zijn vervaardigd door W.C. Brouwer, alsmede loden lampenhouders, verzonken in de voorgevel en herhaald op de hoeken, voorzien van aan de Amsterdamse School verwante en krullende motieven." (bron: Rijksmonumentenregister)
Het gebouw oogt vandaag de dag somberder dan bedoeld. De bakstenen waren van oorsprong licht gekleurd in de tinten rood, roze, grijs en groen. Dit is op sommige plaatsen nog zichtbaar, maar in het geheel gaan deze nuances verloren.
InteriorHet rijk gedecoreerde interieur wordt apart beschreven.
Recent developmentsHet gebouw is in gebruik bij Prorail en soms tijdens Open Monumentendagen te bezoeken. Wanneer dit het geval is, zoals in 2019 en 2025, stromen duizenden bezoekers toe.
Sources
Ileen Montijn, De Inktpot, monument van spoor en kantoor (Uniepers 2003).
Ontdek De Inktpot (Uitgave ProRail, 2019)
Submitted by Iris Wissenburg
Professional or personal relationToen ik een jaar of 11 was ging ik met mijn ouders naar een tentoonstelling in de Domtoren; Panorama 2000. Vanaf de Dom kon je toen een object, een UFO, op het dak van een gebouw zien liggen. Pas toen ik in Utrecht kwam wonen, zag ik de UFO en het gebouw weer bewust terug.
Related objects