Details
Naam
Villa Tooropkade, Heemstede
Aantal afbeeldingen: 19
IntroductieToen dit object in 2014 werd ingestuurd, werd het nog omschreven als 'een spookhuis'. Inmiddels is het schitterend gerenoveerd en staat het sinds 2018 te koop.
AdresTooropkade 1
Postcode(s)2102 AA
PlaatsHeemstede
LandNederland
Vervaardiger A.J. van Waveren-Scheltema (Architect)
C. Mesman (Architect)
C. Mesman (Architect)
Datum1928 - 1930
Huidige staatDeels of volledig gerestaureerd
OpdrachtgeverEchtpaar Van Waveren-Scheltema
Huidige eigenaarParticuliere eigenaar
Oorspronkelijke functieVilla of geschakelde villawoning
Huidige functieVilla of geschakelde villawoning
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
AchtergrondDe gemeente Heemstede maakte na 1900 een explosieve groei door. Aan het Zuider Buiter Spaarne verrees in de jaren twintig en dertig de Schildersbuurt. Langs de Tooropkade verrezen overwegend royale dubbele huizen met uitzicht op de rivier. Het echtpaar Van Waveren liet eind jaren twintig op een kavel in de hoek van de Bronsteevaart en het Spaarne een vrijstaande villa bouwen, bestemd voor henzelf en hun beide dochters. Het ontwerp was grotendeels in handen van de vrouw des huizes, Alida Johanna (Lidie) van Waveren-Scheltema. Geboren in 1899 als dochter van een gefortuneerd tabakshandelaar, was zij in 1920 getrouwd met Theodorus (Tup) van Waveren, geboren 1895 en telg uit een welvarend geslacht van bollenkwekers en zaadhandelaren. De bouwtechnische uitwerking werd toevertrouwd aan C. Mesman, een Haarlemse aannemer en bouwkundige. Alexander Westra schrijft dat Mesman in elk geval geen bekend architect was.
De eerste bouwtekeningen dateren uit december 1926 en de villa kwam gereed in 1930. Volgens Westra troffen de huidige bewoners in 1982 een oude koffer in het huis aan waarin zich een grote stapel ontwerpschetsen en bouwtekeningen van de villa bevond, waaronder door Mesman gesigneerde tekeningen, onder meer van glas-in-loodramen. Een aantal ongesigneerde tekeningen is waarschijnlijk van de hand van mevrouw Van Waveren.
Lidie van Waveren was in de eerste plaats beeldhouwster en schilderes. Ook was zij lid van de Haarlemsche Tooneelclub en had zij contact met Nederlandse dichters en schrijvers. Zij was na Margaret Kropholler de tweede vrouw die het Voortgezet en Hooger Bouwkunst Onderricht (VHBO) in Amsterdam volgde, de latere Academie van Bouwkunst. Om precies te zijn volgde zij tussen 1923 en 1925 twee van de vier cursusjaren. Het staat vrijwel vast dat de heer Van Waveren bekend was met de prairiehuizen van Frank Llloyd Wright in de V.S., waar hij geregeld kwam. Ook staat vast dat Lidie van Waveren het werk van Han van Loghem kende, die voor haar familie in de buurt, op basis van een zgn. four square house, een villa had ontworpen. Het lijkt aannemelijk dat Lidie zich door deze vormentaal heeft laten leiden voor haar eigen woonhuisontwerp. Na de vroegtijdige dood van Van Waveren in 1959, verwaarloosde weduwe Lidie haar woning. Door de merkwaardige bouw, de aanvankelijk geïsoleerde ligging en vooral de langzamerhand ruïneuze aanblik stond de villa met haar geheimzinnige bewoners bekend als 'het spookhuis'.
De woning is veel in het nieuws geweest, niet in de laatste plaats door de bewoonster Lidie van Waveren-Scheltema. Zij en haar zoon kregen na de dood van Van Waveren een gecompliceerde relatie, die, achteraf bezien, mijns inziens psychiatrische interventie behoefde. Wim van der Aard maakte daar een veel geprezen beklemmende documentaire over, getiteld 'De Van Waveren Tapes'.
De eerste bouwtekeningen dateren uit december 1926 en de villa kwam gereed in 1930. Volgens Westra troffen de huidige bewoners in 1982 een oude koffer in het huis aan waarin zich een grote stapel ontwerpschetsen en bouwtekeningen van de villa bevond, waaronder door Mesman gesigneerde tekeningen, onder meer van glas-in-loodramen. Een aantal ongesigneerde tekeningen is waarschijnlijk van de hand van mevrouw Van Waveren.
Lidie van Waveren was in de eerste plaats beeldhouwster en schilderes. Ook was zij lid van de Haarlemsche Tooneelclub en had zij contact met Nederlandse dichters en schrijvers. Zij was na Margaret Kropholler de tweede vrouw die het Voortgezet en Hooger Bouwkunst Onderricht (VHBO) in Amsterdam volgde, de latere Academie van Bouwkunst. Om precies te zijn volgde zij tussen 1923 en 1925 twee van de vier cursusjaren. Het staat vrijwel vast dat de heer Van Waveren bekend was met de prairiehuizen van Frank Llloyd Wright in de V.S., waar hij geregeld kwam. Ook staat vast dat Lidie van Waveren het werk van Han van Loghem kende, die voor haar familie in de buurt, op basis van een zgn. four square house, een villa had ontworpen. Het lijkt aannemelijk dat Lidie zich door deze vormentaal heeft laten leiden voor haar eigen woonhuisontwerp. Na de vroegtijdige dood van Van Waveren in 1959, verwaarloosde weduwe Lidie haar woning. Door de merkwaardige bouw, de aanvankelijk geïsoleerde ligging en vooral de langzamerhand ruïneuze aanblik stond de villa met haar geheimzinnige bewoners bekend als 'het spookhuis'.
De woning is veel in het nieuws geweest, niet in de laatste plaats door de bewoonster Lidie van Waveren-Scheltema. Zij en haar zoon kregen na de dood van Van Waveren een gecompliceerde relatie, die, achteraf bezien, mijns inziens psychiatrische interventie behoefde. Wim van der Aard maakte daar een veel geprezen beklemmende documentaire over, getiteld 'De Van Waveren Tapes'.
BeschrijvingDe villa ligt op een van de mooiste locaties aan het Spaarne. Het is een zeer grote woning (meer dan 1.500 m3). Door de veelheid aan details en toegepaste materialen is de vormgeving bijna exuberant te noemen. De gevels hebben zeer gecompliceerde metselverbanden die schitterend zijn uitgevoerd en de link naar de Amsterdamse School vormen. Ook de rijke toepassing van hout, met name bij de uitbouwsels, is opmerkelijk. De architectuur lijkt onder meer geïnspireerd door die van Frank Lloyd Wright. Markant zijn de kloeke schoorstenen, de trappen, het over het water uitkragende terras en het torentje aan de landzijde.
InterieurHet interieur in minstens zo spectaculair als de buitenkant. Opvallend is het overvloedig en zeer decoratief gebruik van gekleurde tegeltjes in combinatie met siermetselwerk. De betegeling met glasgraniet (‘graniver’) is geleverd door de NV Glasfabriek Leerdam. Zie voor een beschrijving en foto’s het boek over interieurs in Zuid-Kennemerland, evenals de websites van Stichting Historische Interieurs in Amsterdam en Funda.
Recente ontwikkelingenHet had niet veel gescheeld of de villa was verloren gegaan. Hij was sterk vervallen en de gemeente had reeds een sloopvergunning afgegeven. Een vastgoedhandelaar wilde graag nieuwbouw realiseren. De nabestaanden van Lidie van Waveren wilden de villa echter alleen verkopen aan een nieuwe eigenaar die het huis in stand zou houden. Na restauratie en renovatie in opdracht van de nieuwe eigenaar begon de villa aan een tweede leven, onder meer als tandartspraktijk. In 2018 werd het pand weer te koop gezet.
Bronnen
Wim de Wagt, J.B. Van Loghem, Landhuizen, stadswoonhuizen en woningbouwprojecten, Beelding van levenshouding (Uitgeverij Schuyt & Co., Haarlem, 1995), p. 368.
Barbara Laan, Esther de Haan, Alexander Westra, Zuid-Kennemerland. Interieurportretten van stadshuizen en villa’s 1875-1945 (Uitgeverij Stokerkade, Amsterdam, 2017).
Links
Ingezonden door Rieks Witte
Professionele of persoonlijke bandRieks Witte 2014: Zo'n 40 jaar geleden wilde ik, nieuwsgierig geworden door de verhalen die ik hoorde, het huis bekijken en fotograferen. Ik werd weggejaagd door een furieuze mevrouw. Ik was getroffen door de vreselijke staat van het geheel. Het was me direct duidelijk dat deze met zoveel liefde ontworpen en uitgevoerde woning gekoesterd moet worden. Een zeldzaam expressief bouwwerk. De architectuur schurkt aan tegen die van de Amsterdamse School; het lijk er een "extremere" variant van.
Gert-Jan Lobbes 2019: nieuwe foto’s geplaatst en de tekst bijgewerkt naar aanleiding van de publicatie over stadshuizen en villa’s in Zuid-Kennemerland.
Gert-Jan Lobbes 2019: nieuwe foto’s geplaatst en de tekst bijgewerkt naar aanleiding van de publicatie over stadshuizen en villa’s in Zuid-Kennemerland.
Gerelateerde objecten