Details
Naam
Post Utrecht - interieur
Aantal afbeeldingen: 28
IntroductieNiets aan de buitenkant van dit voormalige postkantoor verraadt hoe het gebouw (en dan met name de paraboolvormige centrale hal) er van binnen uitziet.
AdresNeude 11
Postcode(s)3512 AE
PlaatsUtrecht
LandNederland
Vervaardiger Joop Crouwel (Architect)
Hendrik van den Eijnde (Kunstenaar)
Hendrik van den Eijnde (Kunstenaar)
Datum1919 - 1924
Huidige staatDeels uitgebreid of vernieuwd (nieuwbouw)
Huidige eigenaarCommerciële eigenaar
Oorspronkelijke functiePostkantoor
Huidige functieBibliotheek / leeszaal
Winkel(s)
Winkel(s)
Monumentnummer514259
AchtergrondDe geschiedenis van het gebouw en het exterieur wordt beschreven onder "Gebouwen".
BeschrijvingWie via de granieten trap van de hoofdingang het gebouw betreedt, wordt in de wat donkere, door glas in lood belichte voorhal begroet door een majestueuze gestalte geflankeerd door duiven (het Luchtverkeer), dolfijnen (het Zeeverkeer) en paarden (het Verkeer ter Land). De figuur met Egyptische haardracht heeft de handen aan het gevest van een zwaard dat tussen zijn voeten op de grond steunt. In het handvat is de telegrafie door bliksemschichten aangeduid en zijn een posthoorn en een kroon verwerkt. Het is hier al duidelijk: in dit gebouw gebeuren zaken van het hoogste gewicht.
Lopen we door en betreden we de centrale hal van het hoofdpostkantoor, kunnen we er niet omheen. Hier is een tempel opgericht voor de nieuwe vormen van communicatie. De 18 meter hoge paraboolvormige bogen van geel geglazuurde baksteen en de rijzige inktzwarte beelden met de namen van de continenten, geven de hal een haast mystieke, plechtige sfeer. Stroken met kristalachtig glas filteren het licht dat de hal binnenvalt. Ter hoogte van de basis van de bogen zijn talloze rijen geglazuurde postduiven ingemetseld. De duiven benadrukken de centrale positie van het post- en telegraafkantoor als eindpunt van de communicatie vanuit de vijf werelddelen. Onder iedere reeks postduiven prijkt een hardstenen ornament in de vorm van een isolator, om het telegraafverkeer te symboliseren.
De vijf werelddelen (Amerika, Azië, Europa, Australië, Afrika) zijn terug te vinden in de gitzwarte, statige figuren die over de donkere marmeren vloer uitkijken. Een zesde beeld is toegevoegd om de symmetrie te behouden en symboliseert de handel en de welvaart. Aan de kopse zijden van de hal prijken een monumentale ceramische klok en een gestileerd rijkswapen op grote zeshoekige schilden, geflankeerd door gemetselde bakstenen rasters. Naast de klok en het wapen hurken Aziatisch aandoende vrouwen. Zij verbeelden De Telefoon en de Telegraaf, alsmede Dag en Nacht. Andere opvallende hardstenen ornamenten hoog boven ons zijn de vier met posthoorns en paardenkoppen versierde voorstevens van Vikingschepen (het Postwezen ter Zee). Olifantskoppen bekronen de zuilen aan de kopse kant en vlak boven de vloer zijn in nissen ornamenten aangebracht die lijken op uitvergrote stempels.
Alle beelden in het gebouw zijn ontworpen door de Haarlemse beeldhouwer Hendrik van den Eijnde. Ten tijde van de opening van het gebouw waren de ingemetselde blokken hardsteen (arduin) voor de sculpturen van de continenten en de olifanten nog onbewerkt. Dit had te maken met onverwacht doorgevoerde bezuinigingen. Voor Crouwel onaanvaardbaar. Pas aan het eind van de jaren twintig werden de kraagstenen alsnog bewerkt. Blijkbaar is bij het polijsten de kwaliteit van de hardsteen tegengevallen en was het vanwege het beoogde kleurcontrast met de geel verglaasde bouwkeramiek noodzakelijk om de beelden egaal zwart te verven. De zwarte kleur van de beelden is dus niet de oorspronkelijke kleur van de steen. Vandaag de dag is in een ruimte grenzend aan de hal nog altijd een blok onbewerkte hardsteen te zien.
Vele jaren was de verdieping een onneembare vesting, alleen toegankelijk voor postbeambten. Op de verdieping zaten onder meer de telefonistes, die de verbindingen tot stand brachten. Nu het gebouw bibliotheek is geworden, is het mogelijk vanaf de galerijen de hal in te kijken en alle beelden van bovenaf te bekijken. Het complete gebouw is toegankelijk gemaakt, tot de zolder toe.
Lopen we door en betreden we de centrale hal van het hoofdpostkantoor, kunnen we er niet omheen. Hier is een tempel opgericht voor de nieuwe vormen van communicatie. De 18 meter hoge paraboolvormige bogen van geel geglazuurde baksteen en de rijzige inktzwarte beelden met de namen van de continenten, geven de hal een haast mystieke, plechtige sfeer. Stroken met kristalachtig glas filteren het licht dat de hal binnenvalt. Ter hoogte van de basis van de bogen zijn talloze rijen geglazuurde postduiven ingemetseld. De duiven benadrukken de centrale positie van het post- en telegraafkantoor als eindpunt van de communicatie vanuit de vijf werelddelen. Onder iedere reeks postduiven prijkt een hardstenen ornament in de vorm van een isolator, om het telegraafverkeer te symboliseren.
De vijf werelddelen (Amerika, Azië, Europa, Australië, Afrika) zijn terug te vinden in de gitzwarte, statige figuren die over de donkere marmeren vloer uitkijken. Een zesde beeld is toegevoegd om de symmetrie te behouden en symboliseert de handel en de welvaart. Aan de kopse zijden van de hal prijken een monumentale ceramische klok en een gestileerd rijkswapen op grote zeshoekige schilden, geflankeerd door gemetselde bakstenen rasters. Naast de klok en het wapen hurken Aziatisch aandoende vrouwen. Zij verbeelden De Telefoon en de Telegraaf, alsmede Dag en Nacht. Andere opvallende hardstenen ornamenten hoog boven ons zijn de vier met posthoorns en paardenkoppen versierde voorstevens van Vikingschepen (het Postwezen ter Zee). Olifantskoppen bekronen de zuilen aan de kopse kant en vlak boven de vloer zijn in nissen ornamenten aangebracht die lijken op uitvergrote stempels.
Alle beelden in het gebouw zijn ontworpen door de Haarlemse beeldhouwer Hendrik van den Eijnde. Ten tijde van de opening van het gebouw waren de ingemetselde blokken hardsteen (arduin) voor de sculpturen van de continenten en de olifanten nog onbewerkt. Dit had te maken met onverwacht doorgevoerde bezuinigingen. Voor Crouwel onaanvaardbaar. Pas aan het eind van de jaren twintig werden de kraagstenen alsnog bewerkt. Blijkbaar is bij het polijsten de kwaliteit van de hardsteen tegengevallen en was het vanwege het beoogde kleurcontrast met de geel verglaasde bouwkeramiek noodzakelijk om de beelden egaal zwart te verven. De zwarte kleur van de beelden is dus niet de oorspronkelijke kleur van de steen. Vandaag de dag is in een ruimte grenzend aan de hal nog altijd een blok onbewerkte hardsteen te zien.
Vele jaren was de verdieping een onneembare vesting, alleen toegankelijk voor postbeambten. Op de verdieping zaten onder meer de telefonistes, die de verbindingen tot stand brachten. Nu het gebouw bibliotheek is geworden, is het mogelijk vanaf de galerijen de hal in te kijken en alle beelden van bovenaf te bekijken. Het complete gebouw is toegankelijk gemaakt, tot de zolder toe.
Recente ontwikkelingenNa een grootschalige restauratie en verbouwing herbergt het gebouw - dat de naam Post Utrecht heeft gekregen - vanaf 2020 de centrale bibliotheek, diverse winkels en een fietsenstalling.
Bronnen
Ben Koevoets, Art Deco aan de Neude (2007).
Ype Koopmans, H.A. van den Eijnde 1869-1939. Drents Museum Assen, 1994
Ingezonden door Willem Prins
Professionele of persoonlijke bandWillem Prins 2014: Kort nadat ik met museum Het Schip overeen was gekomen dat we samen zouden werken aan een website over de Amsterdamse School, stapte ik voor het eerst de paraboolvormige hal van het postkantoor binnen. Zo raakte ik definitief overtuigd van de mystieke kracht van deze kunststroming.
Gert-Jan Lobbes 2022: Bewerkt en aangevuld naar aanleiding van de herbestemming van het gebouw tot bibliotheek. In het kader hiervan zijn de meeste foto's vernieuwd.
Gert-Jan Lobbes 2022: Bewerkt en aangevuld naar aanleiding van de herbestemming van het gebouw tot bibliotheek. In het kader hiervan zijn de meeste foto's vernieuwd.
Gerelateerde objecten