Details
Naam
Burgemeester Tellegenmonument
 - Annemarieke Verheij (5).jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
 - Annemarieke Verheij (4).jpg&width=150&height=150&imageformat=jpg)
Aantal afbeeldingen: 20
IntroductieEen monument in het hart van woningcomplex De Dageraad, aan de achterkant van de voormalige leeszaal.
AdresBurgemeester Tellegenstraat 29II
Postcode(s)1073 KB
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Type objectRijksmonument, Gedenkteken
Monumentnummer527806
Vervaardiger Michel de Klerk (Architect)
Piet Kramer (Architect)
Chris van der Hoef (Kunstenaar)
Driekus Jansen van Galen (Kunstenaar)
Piet Kramer (Architect)
Chris van der Hoef (Kunstenaar)
Driekus Jansen van Galen (Kunstenaar)
Datum1929
Huidige staatLocatie ongewijzigd en nog altijd in gebruik
AchtergrondHet monument voor Jan Willem Cornelis Tellegen, directeur van de dienst Bouw- en Woningtoezicht en burgemeester van Amsterdam (1915-1921) is ontworpen door De Klerk en Kramer, hoewel onduidelijk is wie welk aandeel had. Het beeldhouwwerk is van Chris van der Hoef (onderste deel) en Driekus Jansen van Galen (zes hooggeplaatste reliëfs). In 1929 werd het monument in aanwezigheid van de weduwe Tellegen onthuld. Frans van Burkom verwijst naar de invloed van Japanse (Tori-)architectuur en Japanse motieven op zowel De Klerk als Kramer en noemt het "een van de merkwaardigste openbare monumenten in Amsterdam en men zou het eerder op een begraafplaats verwachten."
Het Tellegenmonument is rijksmonument en valt onder de bescherming van de voormalige leeszaal aan het Coöperatiehof 14.
Het Tellegenmonument is rijksmonument en valt onder de bescherming van de voormalige leeszaal aan het Coöperatiehof 14.
BeschrijvingOp de kruising van de P.L. Takstraat met de Burgemeester Tellegenstraat is een plein gecreëerd. In een klein plantsoen staat het monument, dat is geplaatst tegen de achtergevel van de voormalige leeszaal aan de Coöperatiehof naar ontwerp van Kramer, dat ook in 1929 werd opgeleverd. De met lood beklede klokkentoren van de leeszaal steekt boven het monument uit.
Het onderste deel van de hand van Van der Hoef is uitgevoerd in witte zandsteen en diabaas. Het wordt gekenmerkt door heldere sierlijke lijnen die nog heel sterk aan de Nieuwe Kunst refereren, hoewel de wolken, duiven en sterren aansluiten bij de art deco. Van der Hoef combineert elementen uit de klassieke oudheid met Aziatische en Egyptische elementen. De voorstelling is feitelijk een apotheose. Een portret van de burgemeester (in diabaas uitgevoerd) wordt gedragen door twee vrouwelijke figuren, die ontleend zijn aan de oud-Egyptische en Indonesische kunst. Opvliegende duiven en sterren verwijzen naar de tenhemelvoering. De inscriptie luidt: "Burgemeester Tellegen 1859-1921 - Gesticht in het jaar 1924 door Amsterdamsche Woningbouwvereenigingen - uit dankbaarheid voor den arbeid verricht in het belang der volkshuisvesting". De in een halve cirkel geplaatste elementen in dezelfde zandsteen maken deel uit van het monument en verbeelden waarschijnlijk het (dankzij Tellegen) uit de grond verrijzen van nieuwe arbeiderswoningen.
De bovenzijde van het monument bestaat uit zes kleine reliëfs in kalksteen, uitgevoerd door Driekus Jansen van Galen. Van Galen kreeg hiervoor in 1928 opdracht van Bureau Kunstzaken van de gemeente Amsterdam. We zien een vrouw met kind tussen gebouwen (geheel links en rechts, de linkervrouw heeft een spade voor zich) en vier gezichten die Moed, Overleg, Trouw en Beleid verbeelden, als verwijzing naar de bestuurlijke deugden van Tellegen als burgemeester. Van Burkom merkt terecht op dat de toevoegingen van Van Galen "in hun plastische laatexpressionisme en formele geslotenheid (...) sterk af(wijken) van Van der Hoefs open en vlakke, sierkunstige benadering."
Het onderste deel van de hand van Van der Hoef is uitgevoerd in witte zandsteen en diabaas. Het wordt gekenmerkt door heldere sierlijke lijnen die nog heel sterk aan de Nieuwe Kunst refereren, hoewel de wolken, duiven en sterren aansluiten bij de art deco. Van der Hoef combineert elementen uit de klassieke oudheid met Aziatische en Egyptische elementen. De voorstelling is feitelijk een apotheose. Een portret van de burgemeester (in diabaas uitgevoerd) wordt gedragen door twee vrouwelijke figuren, die ontleend zijn aan de oud-Egyptische en Indonesische kunst. Opvliegende duiven en sterren verwijzen naar de tenhemelvoering. De inscriptie luidt: "Burgemeester Tellegen 1859-1921 - Gesticht in het jaar 1924 door Amsterdamsche Woningbouwvereenigingen - uit dankbaarheid voor den arbeid verricht in het belang der volkshuisvesting". De in een halve cirkel geplaatste elementen in dezelfde zandsteen maken deel uit van het monument en verbeelden waarschijnlijk het (dankzij Tellegen) uit de grond verrijzen van nieuwe arbeiderswoningen.
De bovenzijde van het monument bestaat uit zes kleine reliëfs in kalksteen, uitgevoerd door Driekus Jansen van Galen. Van Galen kreeg hiervoor in 1928 opdracht van Bureau Kunstzaken van de gemeente Amsterdam. We zien een vrouw met kind tussen gebouwen (geheel links en rechts, de linkervrouw heeft een spade voor zich) en vier gezichten die Moed, Overleg, Trouw en Beleid verbeelden, als verwijzing naar de bestuurlijke deugden van Tellegen als burgemeester. Van Burkom merkt terecht op dat de toevoegingen van Van Galen "in hun plastische laatexpressionisme en formele geslotenheid (...) sterk af(wijken) van Van der Hoefs open en vlakke, sierkunstige benadering."
Recente ontwikkelingenIn "Kunst aan de straat" is op bladzijde 184 te lezen dat eind jaren vijftig het monument grotendeels was begroeid met klimop. De vochtregulatie raakte verstoord sinds het werd gehydrofobeerd in 1980 en/of 2001. Agressieve reiniging heeft kleine putjes in het oppervlak van de steen veroorzaakt. Hierdoor werden druipsporen zichtbaar en groeiden algen op de steen. Bovendien zorgde zoutuitbloei voor schade. Restauratie in 2005 bestond uit een grondige reiniging, waarna met een ontzoutingspasta de zoutuitbloei werd aangepakt. Vervolgens zijn kleine beschadigingen met zandsteenrestauratiemortel hersteld. Ook zijn loodslabben ingebracht boven het kunstwerk om de afwatering te verbeteren. Ten slotte is de omgeving herzien en er is aarde afgegraven, zodat het onderste deel van het monument weer in het zicht is gekomen en minder te lijden heeft van grondwater. Ook is de beplanting die het monument deels aan het zicht onttrok, vervangen door laagblijvende planten.
Bronnen
Frans van Burkom et al, Kunst aan de straat. Behoud van Amsterdamse beelden op bruggen en gebouwen uit het interbellum (Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2009).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandZo ongeveer alles rond De Dageraad is al beschreven op Wendingen, maar dit monument nog niet.
Gerelateerde objecten