Details
Naam
Krul
Aantal afbeeldingen: 3
IntroductieVan der Meij ontwierp deze piskrul in Amsterdamse School-stijl die nu nog op enkele plaatsen in de stad staat. Denk je aan een krul, denk je aan pisbakken die je van grote afstand al ruikt. Maar ze horen in Amsterdam en als ze er niet zouden staan, zou het vast nog veel meer op ongewenste plekken hetzelfde ruiken.
AdresPrinsengracht ter hoogte van 436 436
Postcode(s)1017 KE
PlaatsAmsterdam
LandNederland
Type objectGeen beschermde status, Openbaar toilet/urinoir
Vervaardiger Joan van der Meij (Architect)
Publieke Werken (Architect)
Publieke Werken (Architect)
Datum1916
MateriaalGietijzer
Huidige staatLocatie ongewijzigd en nog altijd in gebruik
OpdrachtgeverGemeente Amsterdam
Huidige eigenaarGemeente Amsterdam
AchtergrondDe wildplasser is al eeuwenlang een groot probleem in de steden. Stankoverlast, ziekten en aantasting van gebouwen zijn de ergste gevolgen ervan. Om de boosdoeners te verleiden nu eens niet in een hoekje of in een steeg te urineren, zijn er in de loop der tijd veel maatregelen genomen.
Ondanks alle voorzieningen die in de loop der jaren werden aangelegd, kwam het toch erg vaak voor dat iemand in het openbaar een willekeurige plaats tot wc koos. En eigenlijk keek ook niemand daar raar van op.Dat laatste veranderde halverwege de 19e eeuw om een aantal redenen. Een daarvan was de opkomst van nieuwe zeden. Het werd als onbehoorlijk gezien om in het openbaar te urineren, met alle handelingen die daarbij verricht moesten worden. Politieverordeningen die een boete voorschreven bij het op heterdaad betrappen van de wildplasser moesten als extra stimulans dienen om het urinoir te bezoeken.
Maar de belangrijkste reden was de erbarmelijke hygiënische toestand in de steden. Er braken geregeld epidemieën uit, waaronder de cholera. Drinkwater dat door onder andere menselijke uitwerpselen was besmet, vormde een van de belangrijkste oorzaken van deze ziekte. Door de besturen van de grote steden werden daarom in een ras tempo waterleidingen en rioleringen aangelegd én urinoirs neergezet.
Een erg gewild urinoir was de zogenaamde krul. Het ontwerp was zeer functioneel en eenvoudig.
Ondanks alle voorzieningen die in de loop der jaren werden aangelegd, kwam het toch erg vaak voor dat iemand in het openbaar een willekeurige plaats tot wc koos. En eigenlijk keek ook niemand daar raar van op.Dat laatste veranderde halverwege de 19e eeuw om een aantal redenen. Een daarvan was de opkomst van nieuwe zeden. Het werd als onbehoorlijk gezien om in het openbaar te urineren, met alle handelingen die daarbij verricht moesten worden. Politieverordeningen die een boete voorschreven bij het op heterdaad betrappen van de wildplasser moesten als extra stimulans dienen om het urinoir te bezoeken.
Maar de belangrijkste reden was de erbarmelijke hygiënische toestand in de steden. Er braken geregeld epidemieën uit, waaronder de cholera. Drinkwater dat door onder andere menselijke uitwerpselen was besmet, vormde een van de belangrijkste oorzaken van deze ziekte. Door de besturen van de grote steden werden daarom in een ras tempo waterleidingen en rioleringen aangelegd én urinoirs neergezet.
Een erg gewild urinoir was de zogenaamde krul. Het ontwerp was zeer functioneel en eenvoudig.
BeschrijvingHet eerste ontwerp van de krul dateert uit 1880. Er waren twee varianten, de eenpersoons- en de tweepersoonskrul. Zo’n dertig jaar later werd het tijd voor een nieuw ontwerp. Bij het ontwerpen van dit nieuwe type urinoir ging Van der Meij uit van dit oude, bestaande model uit 1880. Hij verbeterde de dubbele ”krul” door de vormen strakker te maken en hij voegde een halfcilindrische kap toe. Het ontwerp en de situering van het urinoir moesten zodanig zijn dat de dienstdoende agent in één oogopslag kon zien hoeveel personen zich in het urinoir bevonden. De oplossing gevonden in het zichtbaar laten van de beenruimte en het perforeren van de ijzeren wanden van de krul.
De verbeterde krul, ook wel het “Van der Meij-type” genoemd, werd geplaatst op verschillende lokaties, waaronder de Prinsengracht hoek Elandsgracht, het Valeriusplein, de Vrolikstraat, de Zaanstraat hoek Spaarndammerstraat en de Zeeburgerdijk hoek Veelaan.
De verbeterde krul, ook wel het “Van der Meij-type” genoemd, werd geplaatst op verschillende lokaties, waaronder de Prinsengracht hoek Elandsgracht, het Valeriusplein, de Vrolikstraat, de Zaanstraat hoek Spaarndammerstraat en de Zeeburgerdijk hoek Veelaan.
Recente ontwikkelingenDe laatste twee decennia zijn veel van de Amsterdamse krullen uit het straatbeeld verdwenen.
De 35 krullen die in de binnenstad zijn overgebleven zijn tussen 2006 en 2008 allen grondig gerenoveerd door fa. D. Cornelissen & Zonen B.V. De krullen zijn één voor één onder handen genomen. Eerst werden de urinoirs vervoerd naar hun bedrijfsterrein in Amsterdam-Noord, in de meeste gevallen met fundatie en al. Het staalwerk werd daar volledig gezandstraald, zodat men precies kon zien wat de conditie ervan was. Zo nodig herstelde de aannemer het staalwerk door er een nieuw stuk in te lassen. Bij de verzinkerij kregen alle krullen daarna een zinklaag. Tenslotte werden de urinoirs voorzien van een primerlaag en twee lagen verf. Nadat ook alle natuurstenen plasplaten en de stenen fundaties grondig zijn gereinigd en waar nodig gerepareerd, zijn nagenoeg alle krullen weer teruggeplaatst.
De 35 krullen die in de binnenstad zijn overgebleven zijn tussen 2006 en 2008 allen grondig gerenoveerd door fa. D. Cornelissen & Zonen B.V. De krullen zijn één voor één onder handen genomen. Eerst werden de urinoirs vervoerd naar hun bedrijfsterrein in Amsterdam-Noord, in de meeste gevallen met fundatie en al. Het staalwerk werd daar volledig gezandstraald, zodat men precies kon zien wat de conditie ervan was. Zo nodig herstelde de aannemer het staalwerk door er een nieuw stuk in te lassen. Bij de verzinkerij kregen alle krullen daarna een zinklaag. Tenslotte werden de urinoirs voorzien van een primerlaag en twee lagen verf. Nadat ook alle natuurstenen plasplaten en de stenen fundaties grondig zijn gereinigd en waar nodig gerepareerd, zijn nagenoeg alle krullen weer teruggeplaatst.
Bronnen
Michiel Kruidenier en Paul Smeets, Joan Melchior van der Meij. Pionier van de Amsterdamse School (nai010 2014).
Ingezonden door Annemarieke Verheij
Professionele of persoonlijke bandOver het interieur van een krul kan ik weinig vertellen; ik ben er nooit geweest…
Gerelateerde objecten