Details
Naam
Vroom & Dreesmann (vm), Den Haag
Aantal afbeeldingen: 39
IntroductieIn vergelijking met Piet Kramers Bijenkorf valt de voormalige Haagse V&D misschien een beetje weg, maar niettemin heeft het pand veel prachtige details.
AdresSpui 3-5, Spuistraat 63
Postcode(s)2511 BL
PlaatsDen Haag
LandNederland
Vervaardiger Jan Kuijt Wzn (Architect)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
W.A. van der Winkel (Kunstenaar)
A.P. Termote (Kunstenaar)
H.G.J. van Remmen (Kunstenaar)
Pieter Biesiot (Kunstenaar)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
W.A. van der Winkel (Kunstenaar)
A.P. Termote (Kunstenaar)
H.G.J. van Remmen (Kunstenaar)
Pieter Biesiot (Kunstenaar)
Datum1928 - 1929
Huidige staatGerealiseerd
OpdrachtgeverVroom & Dreesmann
Huidige eigenaarPerry Sport
Oorspronkelijke functieWarenhuis
Huidige functieWinkel(s)
Type objectRijksmonument, Gebouw
Monumentnummer487567
AchtergrondDe uit Westfalen afkomstige Anton Dreesmann en de Groninger Willem Vroom startten in 1887 aan de Weesperstraat in Amsterdam een manufacturenwinkel onder de naam Vroom & Dreesmann. In 1893 kwam daar een winkel in Den Haag bij, waar zij stoffen, kleding, beddengoed en tapijten verkochten. Eind jaren twintig was het in Den Haag tijd voor een nieuw gebouw, ontworpen door de huisarchitect Jan Kuijt. Dit gebouw verrees aan het Spui met eveneens een nieuwe gevel aan de Spuistraat. De ingang aan het Spui betrof de toegang tot een brede passage - waarin een groot aantal vrijstaande vitrines - die over het binnenterrein verbonden was met de al bestaande winkel aan de Spuistraat. Het prestigieuze gebouw ging de concurrentie aan met de in 1926 gereed gekomen De Bijenkorf van architect Piet Kramer, om de hoek in de Grote Marktstraat. Kuijt maakte in 1943 nog schetsen voor een nieuw warenhuis aan de Grote Marktstraat, maar het zou nog tot de jaren zestig duren voordat hier een nieuw gebouw zou verrijzen. Ten tijde van de bouw van de gevel in 1928-1929 stond links ervan nog het oorspronkelijke Asta theater van de architect J.W. van der Weele, waaraan ook Chris Lebeau een bijdrage had geleverd. Dit fraaie gebouw werd al in 1938 vervangen door de bakstenen gevel die er nog altijd staat en die in vormgeving aansluit op de V&D.
De gevel aan het Spui is een rijksmonument als voorbeeld van door de Amsterdamse School beïnvloede expressionistische architectuur uit de jaren twintig van de twintigste eeuw en als voorbeeld van geavanceerde warenhuisarchitectuur uit de genoemde periode.
De gevel aan het Spui is een rijksmonument als voorbeeld van door de Amsterdamse School beïnvloede expressionistische architectuur uit de jaren twintig van de twintigste eeuw en als voorbeeld van geavanceerde warenhuisarchitectuur uit de genoemde periode.
BeschrijvingNet als de Bijenkorf in Den Haag wordt het warenhuis van Vroom & Dreesmann gekenmerkt door gebogen gemetselde muurvlakken, verticale ramen met glas in lood en is het royaal voorzien van beeldhouwwerk. De begane grond met de onderpui en de paraboolvormige passage (ingang personeel en trappenhuis) is in gepolijst graniet uitgevoerd. Het skelet is overigens van beton. Het geheel is wel een stuk minder uitbundig dan De Bijenkorf, het is immers een paar jaar later ontworpen, en minder uitgesproken Amsterdamse School.
Meerdere beeldhouwers hebben het pand verfraaid: Albert Termote, W.C. Brouwer, Pieter Biesiot, H.G.J. van Remmen en W.A. van der Winkel. Het is niet zeker wie welk beeldhouwwerk heeft gemaakt, noch is altijd duidelijk wat de bedoeling is. De dynamiek van de tijd (stroomtreinen, vliegtuigen, kranen, auto's) is verbeeld op het reliëf op de linker gebogen wand bij de publieksingang. Op de andere gebogen wand zien we olifanten en kamelen die zorgen voor het transport van goederen. Soortgelijke taferelen zijn aan De Bijenkorf te zien. De twee laatstgenoemde reliëfs worden toegeschreven aan W.A. van der Winkel. Mens- en dierfiguren die in zandstenen blokken zijn uitgehouwen (van links naar rechts een vrouwenkop, de staf van Mercurius, hamer en tang, mannenkop, brandende toorts, geit hoorn des overvloeds, hand met spiegel, paard, en peinzende vrouw) dienen als consoles van de lijst die boven de verticale ramen is aangebracht. Ze zijn waarschijnlijk van Albert Termote. Terracotta reliëfs met dierfiguren zijn waarschijnlijk van W.C. Brouwer. Boven de entree stond de naam van het warenhuis in stoere bronzen letters.
De originele entree van Kuijt aan de Spuistraat gaat vandaag de dag grotendeels schuil achter een (behoorlijk lelijke) moderne pui. Wie de nek strekt ziet hier dat de stilistische lijn van de voorgevel is doorgetrokken met identieke bakstenen, kleurrijk glas-in-loodvensters met kleine geometrische patronen, en gebeeldhouwde gevelbeelden. De middeleeuws aandoende mannenkoppen (zes stuks in totaal) zijn hoogstwaarschijnlijk van de hand van H.G.J. van Remmen. Wellicht heeft hij ook de haan bovenop het linkerdeel gemaakt. De enige archieffoto die ik ben tegengekomen is alweer uit 1966 en de gevel gaat hier al gedeeltelijk schuil achter een modernere pui. Wel is goed te zien hoe het linkerdeel eruit zag: in totaal zitten er zes glas-in-loodvensters boven elkaar met hieronder een reliëf waarvan onduidelijk is wat het voorstelt.
Meerdere beeldhouwers hebben het pand verfraaid: Albert Termote, W.C. Brouwer, Pieter Biesiot, H.G.J. van Remmen en W.A. van der Winkel. Het is niet zeker wie welk beeldhouwwerk heeft gemaakt, noch is altijd duidelijk wat de bedoeling is. De dynamiek van de tijd (stroomtreinen, vliegtuigen, kranen, auto's) is verbeeld op het reliëf op de linker gebogen wand bij de publieksingang. Op de andere gebogen wand zien we olifanten en kamelen die zorgen voor het transport van goederen. Soortgelijke taferelen zijn aan De Bijenkorf te zien. De twee laatstgenoemde reliëfs worden toegeschreven aan W.A. van der Winkel. Mens- en dierfiguren die in zandstenen blokken zijn uitgehouwen (van links naar rechts een vrouwenkop, de staf van Mercurius, hamer en tang, mannenkop, brandende toorts, geit hoorn des overvloeds, hand met spiegel, paard, en peinzende vrouw) dienen als consoles van de lijst die boven de verticale ramen is aangebracht. Ze zijn waarschijnlijk van Albert Termote. Terracotta reliëfs met dierfiguren zijn waarschijnlijk van W.C. Brouwer. Boven de entree stond de naam van het warenhuis in stoere bronzen letters.
De originele entree van Kuijt aan de Spuistraat gaat vandaag de dag grotendeels schuil achter een (behoorlijk lelijke) moderne pui. Wie de nek strekt ziet hier dat de stilistische lijn van de voorgevel is doorgetrokken met identieke bakstenen, kleurrijk glas-in-loodvensters met kleine geometrische patronen, en gebeeldhouwde gevelbeelden. De middeleeuws aandoende mannenkoppen (zes stuks in totaal) zijn hoogstwaarschijnlijk van de hand van H.G.J. van Remmen. Wellicht heeft hij ook de haan bovenop het linkerdeel gemaakt. De enige archieffoto die ik ben tegengekomen is alweer uit 1966 en de gevel gaat hier al gedeeltelijk schuil achter een modernere pui. Wel is goed te zien hoe het linkerdeel eruit zag: in totaal zitten er zes glas-in-loodvensters boven elkaar met hieronder een reliëf waarvan onduidelijk is wat het voorstelt.
InterieurVan het interieur zoals dat door Kuijt werd vormgegeven is niets bewaard. Het is zeker de moeite waard om de archieffoto's hiervan te bekijken om te zien wat helaas verloren is gegaan, met name de passage met fraaie vitrines, mogelijk van de hand van H. Pander en Zonen.
Recente ontwikkelingenDe ligging aan het Spui is altijd wat ongelukkig geweest en mist de ruimte die De Bijenkorf om zich heeft. Het is moeilijk om afstand te nemen van de gevel. Botine Koopmans schrijft dan ook: “Toch valt het gebouw, hoe karakteristiek ook met zijn granieten onderpui, niet echt op. In tegenstelling tot De Bijenkorf en Peek & Cloppenburg staat het in een rij en wordt mede door de relatief geringe breedte een beetje weggedrukt.“ De gevel is al jaren geleden, nog ten tijde van Vroom & Dreesmann, haar passagefunctie kwijtgeraakt en gedegradeerd tot de zijkant van het warenhuis, zonder ingang. Tegenwoordig is hier Perry Sport gevestigd maar aan het Spui is nooit meer een ingang teruggekomen. Hopelijk worden de gevels aan zowel Spui als Spuistraat weer in oude glorie hersteld.
Bronnen
Radboud van Beekum, Architect Jan Kuijt Wzn. 1884-1944. Bouwen voor Vroom & Dreesmann (Uitgeverij Stokerkade, 2018).
Botine Koopmans en Dick Valentijn, Een hechte verbintenis. Beelden en architectuur in Den Haag. Dienst Stedelijke Ontwikkeling, afdeling Monumentenzorg (Gemeente Den Haag/Uitgeverij Stokerkade 2011).
Ingezonden door Gert-Jan Lobbes
Professionele of persoonlijke bandKuijts meest Amsterdamse School-achtige vestiging van Vroom & Dreesmann, helaas zonder al te veel allure, zeker in de huidige gedaante met afgesloten begane grond. Voor deze bijdrage hebben Marcel Westhoff en ik de krachten gebundeld.
Gerelateerde objecten