Details
Naam
Zeevaartschool, Den Helder
Aantal afbeeldingen: 24
IntroductieEen bakstenen gevel met golvende elementen, glas in lood van Bogtman, beelden van W.C. Brouwer, gevelbelettering in expressief font en sierlijke vlaggenmasthouders. Het is duidelijk waar architect Dokter inspiratie vandaan haalde bij het ontwerpen van de Zeevaartschool, waarvoor hij ook de meubelen ontwierp.
AdresAnkerpark 27
Postcode(s)1781 AG
PlaatsDen Helder
LandNederland
Vervaardiger Albert Dokter (Architect)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
W.C. Brouwer (Kunstenaar)
Willem Bogtman (Kunstenaar)
Datum1929 - 1930
Huidige staatDeels uitgebreid of vernieuwd (nieuwbouw)
OpdrachtgeverGemeente Den Helder
Huidige eigenaarWoningstichting Den Helder
Oorspronkelijke functieGebouw voor beroepsopleidingen
Huidige functieBedrijfsgebouw
Type objectGemeentelijk monument, Gebouw
Monumentnummer0400/WN002
AchtergrondVoor een havenstad als Den Helder is goed onderwijs aan toekomstige zeevaarders een noodzaak. Lange tijd betekende het belang ervan echter niet dat er ook voldoende middelen waren om leerlingen structureel zeevaartkundig onderwijs te bieden. In 1854 werd hier – met twee leerlingen – een voorzichtig begin mee gemaakt. Pas in 1892 werd formeel een Zeevaartkundige School opgericht; een jaar later werd een zaaltje aan de Kerkgracht hiervoor ingericht.
In 1902 werd in verband met het groeiend aantal leerlingen het gebouw van de sociëteit “Harmonie” aan het Ankerpark gekocht en langzaam uitgebreid met de zolderverdieping en aanpalende huizen. Het aantal leerlingen nam echter nog steeds toe en deze moesten opgevangen worden in een bouwvallig, in toenemende mate te klein onderkomen. In februari 1929 werd door de gemeenteraad dan ook besloten het oude pand af te breken en op dezelfde plek een nieuw gebouw naar ontwerp van A. Dokter, directeur van Gemeentewerken (en hoogstwaarschijnlijk schipperszoon), te bouwen. De eerste steenlegging vond plaats op 22 november 1929; de officiële ingebruikname was in september het jaar erop.
Het schoolgebouw stond destijds midden in een rij woningen, die in de loop der tijd allemaal zijn gesloopt. In het gebouw zelf werden later onder andere de Hogere Zeevaartschool en de School voor de Zeevisvaart samengebracht in het 'Nautisch College Noorder Haaks'. Bezuinigingen en onderwijsveranderingen dwongen de Zeevaartschool tot een fusie met de Hoge School Amsterdam.
In 1997 besloot de gemeente – vanwege de stijlkenmerken en het grote sociaal-historische belang van de functie van de Hogere Zeevaartschool – na vertrek van de school het gebouw aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument. Niettemin zijn er in de jaren erna – het pand staat leeg, valt ten prooi aan vandalisme en men weet niet goed wat er mee aan te vangen – meermalen plannen om het te slopen.
In 1902 werd in verband met het groeiend aantal leerlingen het gebouw van de sociëteit “Harmonie” aan het Ankerpark gekocht en langzaam uitgebreid met de zolderverdieping en aanpalende huizen. Het aantal leerlingen nam echter nog steeds toe en deze moesten opgevangen worden in een bouwvallig, in toenemende mate te klein onderkomen. In februari 1929 werd door de gemeenteraad dan ook besloten het oude pand af te breken en op dezelfde plek een nieuw gebouw naar ontwerp van A. Dokter, directeur van Gemeentewerken (en hoogstwaarschijnlijk schipperszoon), te bouwen. De eerste steenlegging vond plaats op 22 november 1929; de officiële ingebruikname was in september het jaar erop.
Het schoolgebouw stond destijds midden in een rij woningen, die in de loop der tijd allemaal zijn gesloopt. In het gebouw zelf werden later onder andere de Hogere Zeevaartschool en de School voor de Zeevisvaart samengebracht in het 'Nautisch College Noorder Haaks'. Bezuinigingen en onderwijsveranderingen dwongen de Zeevaartschool tot een fusie met de Hoge School Amsterdam.
In 1997 besloot de gemeente – vanwege de stijlkenmerken en het grote sociaal-historische belang van de functie van de Hogere Zeevaartschool – na vertrek van de school het gebouw aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument. Niettemin zijn er in de jaren erna – het pand staat leeg, valt ten prooi aan vandalisme en men weet niet goed wat er mee aan te vangen – meermalen plannen om het te slopen.
BeschrijvingHet bakstenen gebouw, dat 140.000 gulden kostte, bestaat uit drie bouwlagen onder een plat dak een heeft een H-vormig plattegrond. Het is opgetrokken in twee kleuren baksteen en heeft ronde halfzuilen aan weerszijde met aan de top hiervan sierlijke vlaggenmasthouders.
De entree is de blikvanger. De diepe portiek kromt naar binnen toe met in de gevel een serie raampjes. Aan weerszijde hiervan bevinden zich twee gevelbeelden die leerlingen van de school uitbeelden: links een machinist-leerling met een schroef aan z’n voeten en het wapen van Den Helder hieronder. Rechts wordt een stuurmansleerling uitgebeeld met een anker aan z’n voeten en het wapen van Nederland hieronder. Op beide beelden wordt de achtergrond gevormd door de zee met twee oceaanstomers. De beelden zijn vervaardigd door ‘de firma Brouwer, Leiderdorp’.
Boven de deur was een glas-in-loodvenster met een oceaanstomer, gemaakt door de firma Bogtman. Deze ontbreekt vandaag de dag in de verder puntgaaf gebleven/gerestaureerde entree. Op een van de archieffoto’s uit 1930 is de voorstelling redelijk goed te zien. Wat verder aan deze foto opvalt is dat de wapens van de gevelbeelden kleurloos waren. Wanneer zullen deze een kleurtje gekregen hebben?
De entree is de blikvanger. De diepe portiek kromt naar binnen toe met in de gevel een serie raampjes. Aan weerszijde hiervan bevinden zich twee gevelbeelden die leerlingen van de school uitbeelden: links een machinist-leerling met een schroef aan z’n voeten en het wapen van Den Helder hieronder. Rechts wordt een stuurmansleerling uitgebeeld met een anker aan z’n voeten en het wapen van Nederland hieronder. Op beide beelden wordt de achtergrond gevormd door de zee met twee oceaanstomers. De beelden zijn vervaardigd door ‘de firma Brouwer, Leiderdorp’.
Boven de deur was een glas-in-loodvenster met een oceaanstomer, gemaakt door de firma Bogtman. Deze ontbreekt vandaag de dag in de verder puntgaaf gebleven/gerestaureerde entree. Op een van de archieffoto’s uit 1930 is de voorstelling redelijk goed te zien. Wat verder aan deze foto opvalt is dat de wapens van de gevelbeelden kleurloos waren. Wanneer zullen deze een kleurtje gekregen hebben?
InterieurDe Heldersche Courant stond in 1930 uitgebreid stil bij het nieuwe pand en gaf een gedetailleerde beschrijving van de indeling van het pand, de gebruikte materialen en alle betrokkenen. Wat bij de opening direct opviel was dat dit een school was zonder een enkele gang: alle lokalen (10 stuks voor in totaal 240 leerlingen) komen uit op de centrale hal. Een ander opvallend detail is dat ook het dak werd gebruik in het onderwijs. Hier werden de leerlingen onder andere onderwezen in het bestek maken en afstandmeting. Een van de archieffoto’s geeft een blik op het dak met z’n fraaie borstwering.
De Heldersche Courant meldt dat ‘de inrichting smaakvol (is) en doet zij den smaak van den ontwerper, den heer Dokter, alle eer aan. Nochtans is alle overbodige luxe vermeden; de kleurcombinatie, die door het geheele gebouw wordt gehandhaafd en die men dan ook telkens terugvindt, is met zorg gekozen. (…) De meubels, tafels en stoelen, zijn alle naar ontwerp van den heer Dokter gemaakt.‘
De Heldersche Courant meldt dat ‘de inrichting smaakvol (is) en doet zij den smaak van den ontwerper, den heer Dokter, alle eer aan. Nochtans is alle overbodige luxe vermeden; de kleurcombinatie, die door het geheele gebouw wordt gehandhaafd en die men dan ook telkens terugvindt, is met zorg gekozen. (…) De meubels, tafels en stoelen, zijn alle naar ontwerp van den heer Dokter gemaakt.‘
Recente ontwikkelingenIn 2008 werd het gebouw voor een symbolisch bedrag verkocht aan Woningstichting Den Helder. Kapitein, Jacobs, Kapitein Architecten te Den Helder ontwierpen de nieuwbouw aan weerszijden van de Zeevaartschool. De nieuwbouw is in donker baksteen uitgevoerd en vormt – ondanks, of misschien wel dankzij een hoekiger uitstraling – een mooie eenheid met het oorspronkelijke pand. Het geheel, het gebouw van de Zeevaartschool werd tegelijk grondig en met zorg gerenoveerd door Aannemingsbedrijf Dozy, werd in 2013 opgeleverd. In 2016 nam Wageningen Marine Research (voorheen Imares) intrek in het pand - daarmee blijft het pand een nautische functie houden.
Bronnen
‘Eerste steenlegging nieuwe Zeevaartschool’. In: Heldersche Courant, 23 november 1929.
‘De nieuwe zeevaartschool. Het gebouw a.s. Dinsdag in gebruik genomen. – Uiterst smaakvol geheel. – Aanmerkelijke verfraaiing van het Ankerpark.’. In: Heldersche Courant, 6 september 1930.
‘Opening nieuwe Zeevaartschool. De mooiste Zeevaartschool in den lande. Belangstelling van Marine en Koopvaardij’. In: Heldersche Courant, 11 september 1930.
Links
Ingezonden door Marcel Westhoff
Professionele of persoonlijke bandHet pand ligt in een doodlopend straatje in een uithoek van Den Helder. Ik ben blij dat ik ooit op internet hierop ben gestuit, anders had ik het nooit ontdekt. Mooi pand met veel links naar de Amsterdamse School.
Gerelateerde objecten